Ο Σωτήρης διάβασε την “Κίρκη” της Madeline Miller

Ένα εξαιρετικό βιβλίο που προσεγγίζει την ιστορία της μάγισσας Κίρκης με έναν ιδιαίτερα ευαίσθητο και συγκινητικό τρόπο.

Περίληψη από το οπισθόφυλλο.

Στο σπίτι του Ήλιου, θεού του ήλιου και του ισχυρότερου των Τιτάνων, γεννιέται μια κόρη. Όμως η Κίρκη είναι ένα παράξενο παιδί, όχι ισχυρό, όπως ο πατέρας της, ούτε δελεαστικό σαν τη μητέρα της. Στρεφόμενη στον κόσμο των θνητών για συντροφικότητα, ανακαλύπτει ότι κατέχει εξουσία – τη δύναμη της μαγείας -, η οποία μπορεί να μετατρέψει τους αντιπάλους σε τέρατα και να απειλήσει τους ίδιους τους θεούς.

Νιώθοντας απειλούμενος, ο Δίας την εξορίζει σε ένα εγκαταλελειμμένο νησί όπου καλλιεργεί την απόκρυφη τέχνη της, δαμάζει άγρια ζώα και οι δρόμοι της διασταυρώνονται με πολλές από τις πιο γνωστές μορφές όλης της μυθολογία, όπως ο Μινώταυρος, ο Δαίδαλος και ο καταδικασμένος γιός του Ίκαρος, η δολοφονική Μήδεια, και, βέβαια, ο πολυμήχανος Οδυσσέας.

Υπάρχει όμως και ο κίνδυνος για μια γυναίκα που στέκεται μόνη της και η Κίρκη άθελά της τραβάει την οργή των ανδρών και των θεών, καταλήγοντας τελικά να βρίσκεται απέναντι σε μια από τις πιο τρομακτικές και εκδικητικές από τους Ολύμπιους. Για να προστατεύσει ό,τι αγαπάει περισσότερο, η Κίρκη πρέπει να καλέσει όλη της τη δύναμη και να επιλέξει άπαξ διά παντός αν ανήκει στους θεούς από τους οποίους γεννήθηκε ή στους θνητούς που έχει αγαπήσει.

Κριτική

Τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχουν πολλά βιβλία και πολλές ταινίες που εμπνέονται από την ελληνική μυθολογία, δυστυχώς, όμως, στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: την απόλυτη ασέβεια απέναντί της. Αντί να αντλήσουν από τον πλούτο της και να αφηγηθούν με έναν πιο σύγχρονο τρόπο τις ιστορίες της οι δημιουργοί τους προτιμούν την παρωδία ή – ακόμα χειρότερα – την προσαρμογή τους στα σημερινά γούστα του κοινού, βάζοντας τες στο κρεβάτι του Προκρούστη και κόβοντας τες για να ταιριάζουν σε πιο εμπορικά πακέτα όπως οι ταινίες δράσης και η κουλτούρα των κόμικς με υπερήρωες. Σε αυτό το υπέροχο βιβλίο, όμως, τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά.

Η συγγραφέας, με απόλυτο σεβασμό απέναντι στην ελληνική μυθολογία, παίρνει την ιστορία της μάγισσας Κίρκης όπως τη γνωρίζουμε από την Οδύσσεια αλλά κι από άλλες πηγές και τη μεταμορφώνει σε ένα συναισθηματικά πλούσιο σύγχρονο μυθιστόρημα. Αυτό το εγχείρημα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς η Κίρκη στη μυθολογία έχει δευτερεύοντα ρόλο και έτσι δεν έχει τη δική της “φωνή”. Η συγγραφέας φροντίζει να το διορθώσει αυτό βάζοντας την να μας αφηγηθεί τη ζωή της και έτσι να ολοκληρώσει με τη φαντασία της το χαρακτήρα της. Φυσικά σε αυτό το συμπλήρωμα υπάρχει και μία άλλη διάσταση. Για να είμαστε ειλικρινείς η ελληνική μυθολογία, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν φέρεται και με τον καλύτερο τρόπο στις γυναίκες, παρουσιάζοντάς τες – όταν δεν τις αγνοεί εντελώς και δεν τις βάζει στο περιθώριο – συνήθως ως πλάσματα ασταθή, επικίνδυνα, που υπάρχουν μόνο για να δημιουργούν μπελάδες στους άντρες, μία παρουσίαση που μπορούμε σε ψυχολογικό επίπεδο να την αποδώσουμε στο φόβο και το δέος των ανδρών απέναντι στη γυναικεία σεξουαλικότητα. Η εικόνα που δίνει για την Κίρκη ιδιαίτερα είναι αυτή της σεξουαλικά πεινασμένης κακιάς μάγισσας που είναι ικανή να κάνει μεγάλο κακό σε όποιον δεν συμπαθεί και η επίδρασή της είναι καταστροφική, μέχρι που τελικά με εξαναγκασμό και την απαραίτητη ανδρική καθοδήγηση κάνει το σωστό. Η συγγραφέας, μέσα από τη φωνή της Κίρκης, μας δίνει μία γυναικεία ματιά στη μυθολογία, αποφεύγοντας, μάλιστα, τον πειρασμό να παρουσιάζει την ηρωίδα της σαν σύγχρονη φεμινίστρια. Αυτή η γυναικεία ματιά δεν περιορίζεται μόνο στη ζωή της Κίρκης, μέσα από αυτήν αναδεικνύονται θέματα όπως η ματαιότητα του πολέμου και οι ανεπανόρθωτες συνέπειες που έχει στην ψυχή των ανδρών αυτή η βιαιότητα.

Αυτή η Κίρκη της είναι μία γυναίκα ευαίσθητη που από μικρή το μόνο που ζητούσε ήταν η αγάπη, δεν ήταν, όμως, καθόλου εύκολο να τη βρει. Οι γονείς της παραμελούσαν, τα αδέρφια της την υποτιμούσαν και την ανταγωνίζονταν ενώ οι υπόλοιποι θεοί απλά την αγνοούσαν. Χωρίς να βρίσκει θέση πουθενά, έψαχνε απεγνωσμένα για την αγάπη αλλά τελικά οι προσπάθειες της δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα και τα έντονα συναισθήματά της την οδήγησαν σε μεγάλα λάθη, που τις δημιούργησαν τύψεις και τελικά προκάλεσαν την εξορία της στο μοναχικό νησί της. Η μοναξιά της την καταβάλει αλλά τελικά μέσα στην απομόνωση της βρίσκει τη δύναμη να την αντέξει ενώ βρίσκει χρόνο και τις κατάλληλες συνθήκες για να γίνει ακόμα ισχυρότερη στη μαγεία. Φυσικά, όπως γνωρίζουμε από τη μυθολογία, οι επισκέπτες δεν έλειπαν και όλοι άφηναν από κάτι στην ψυχή της, είτε θετικό, είτε αρνητικό. Έτσι η αναζήτηση συνεχίζεται και όπως γνωρίζουμε κάπου θα καταλήξει. Με άλλα λόγια είναι μία Κίρκη διαφορετική, πιο περίπλοκη, περισσότερο μπερδεμένη, που έχει, φυσικά, μία σκοτεινή πλευρά, αντισταθμίζεται, όμως, από τη φυσική της καλοσύνη, που την εκδηλώνει με πολλούς τρόπους. Η συγγραφέας, σε γενικές γραμμές, ακολουθεί την ιστορία της, προσθέτοντας μόνο λίγα πράγματα, που είναι, όμως, απολύτως απαραίτητα και μας δίνουν την ευκαιρία να περάσουμε και σε άλλες ιστορίες της μυθολογίας.

Όλα αυτά τα κάνει η συγγραφέας με έναν τρόπο που πραγματικά με εντυπωσίασε. Αυτός ο ευαίσθητος τρόπος που παρουσιάζει η ζωή της Κίρκης καταφέρνει να αγγίξει πολλές ευαίσθητες χορδές, την ώρα που ζωντανεύοντας πτυχές αυτής της ζωής όπως η μοναξιά, η μητρότητα, οι αγκαλιές των αγαπημένων της μας προσφέρει άφθονη συγκίνηση. Ο γοητευτικός τρόπος που παρουσιάζει τον κόσμο των θεών είναι και αυτό ένα πολύ ωραίο στοιχείο, ενώ η συγγραφέας τολμάει να έρθει αντιμέτωπη με την μπερδεμένη κοσμολογία της ελληνικής μυθολογίας προσπαθώντας να βγάλει νόημα από αυτή, χωρίς, όμως, να προσπαθεί να την εκλογικεύσει. Και αυτό είναι ένα πολύ καλό στοιχείο γιατί επιμένοντας σε αυτήν την κοσμολογία η συγγραφέας ακολουθεί την ομηρική λογική του κόσμου όπου καθορίζονται όλα από τη μοίρα, στην οποία δεν μπορούν να παρέμβουν ακόμα και οι θεοί, μία ιδέα γύρω από την οποία περιστρέφονται οι αρχαίες τραγωδίες. Αυτό γίνεται και ένα κεντρικό θέμα αυτού του βιβλίου και δίνει αφορμή για πολλές σκέψεις για τη μοίρα των ανθρώπων. Είναι, άραγε, αδύνατο να αντισταθούμε; Υπάρχει άλλος δρόμος πέρα από αυτόν που έχει προδιαγραφεί; Στο τέλος ο μοναδικός δρόμος για την ευτυχία είναι η αποδοχή της;

Εν κατακλείδι πρόκειται για ένα πολύ ιδιαίτερο βιβλίο που ζωντανεύει τους μύθους και με κάποιον τρόπο προσθέτει πράγματα στην ελληνική μυθολογία, χωρίς να αλλοιώνει σε κανένα σημείο το νόημα της. Αυτό γίνεται με έναν τρόπο που προσφέρει συγκίνηση αλλά δεν οδηγείται ποτέ σε συναισθηματικές υπερβολές, με έναν τρόπο, δηλαδή, που εναρμονίζεται με την απλότητα που χαρακτήριζε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Για όλα αυτά που προανέφερα δηλώνω μαγεμένος από την Madeline Miller, από την λογοτεχνική ομορφιά που τόσο απλόχερα μας προσέφερε και ελπίζω να ακολουθήσουν πολλά έργα σαν αυτό. Από εκεί και πέρα μπορώ μόνο να δώσω πολλά συγχαρητήρια στη συγγραφέα.