Από το Οπισθόφυλλο

Απόσπασμα από μια συνέντευξη του Γκαρσία Μάρκες

Όταν μιλάμε για κουλτούρα, το κάνουμε συνήθως με τρόπο παραδοσιακό. Μιλάμε για λογοτεχνία ή για μουσική και δε μιλάμε – λόγου χάρη – για την κουζίνα. Η τροφή όμως είναι ένα πολύ σημαντικό πολιτισμικό στοιχείο.  Σήμερα στις Η.Π.Α. βρίσκει κανείς φρούτα τροπικά, όπως στις αγορές Μπαρανκονίλλια. Οι λατινοαμερικάνοι αλλάζουν σιγά-σιγά τον τρόπο της διατροφής και της ζωής των Βορειοαμερικάνων. Εγώ πιστεύω βαθιά ότι όλα είναι κουλτούρα: η κουλτούρα είναι η ζωή. Με αυτό το κριτήριο μπορεί κανείς να αναλύσει την πραγματικότητα εντελώς διαφορετικά.  

Υπόθεση

Ο συνταγματάρχης μένει μαζί με την άρρωστη γυναίκα του σε ένα παραθαλάσσιο χωριό της Κολομβίας. Στοιχειωμένος από την υπόσχεση της κυβέρνησης προ 15ετίας για παροχή τιμητικής σύνταξης στους συμφιλιωθέντες αγωνιστές του εμφυλίου πολέμου των 1000 ημερών και απεγνωσμένος εξαιτίας της ακραίας του ένδειας – καμουφλαρισμένης με φτιασίδια αξιοπρέπειας –  επισκέπτεται – μάταια –  σε συστηματική βάση το ταχυδρομικό κατάστημα  του χωριού για να μάθει  κάτι νεότερο και να εξακριβώσει μήπως ήρθε κάποιο επίσημο γράμμα από την Πολιτεία για εκείνον για την έγκριση της σύνταξης του.  Πριν λίγο καιρό δολοφονήθηκε ο γιος του και ο συνταγματάρχης αποφασίζει να κρατήσει  στο σπίτι του  τον πετεινό που προόριζε ο γιος του για τις κοκορομαχίες που είναι προγραμματισμένες να λάβουν χώρα σε λίγους μήνες. Αρκετοί νέοι του χωριού φαίνονται πρόθυμοι να στοιχηματίσουν στον πετεινό ο οποίος θεωρείται ότι θα είναι  και από τα φαβορί. Ωστόσο, τόσο ο συνταγματάρχης όσο και η γυναίκα του βιώνουν καθημερινά μια απελπιστική φτώχεια και ματαίωση, έναν πολιτικό εμπαιγμό και μια σιωπηλή ατίμωση. Πλέον θα τα καταφέρουν να επιβιώσουν κρατώντας τον πετεινό ή η επιβίωση τους θα αγγίξει τόσο οριακές καταστάσεις όπου πλέον και η διατήρηση τους στη ζωή θα είναι μια καθημερινή αναμέτρηση περιτυλιγμένη μέσα σε μια ιδρωμένη  ζελατίνα λογοκρισίας και φόβου στρατιωτικού νόμου χωρίς καμία ελπίδα σωτηρίας μαζί του ή μακριά του;

Κριτική

                Θεμέλιος λίθος κάθε λογοτεχνικής – και όχι μόνο – κριτικής είναι ότι είναι εμποτισμένη από τις προσωπικές αξίες, ιδέες, ερεθίσματα, πολιτισμικά πρότυπα και σχήματα του συντάκτη της. Παρά τις όποιες απόπειρες για να είναι αντικειμενική και αποστασιοποιημένη η  κριτική μας, νιώθουμε την ανάγκη να τονίσουμε ότι υιοθετούμε την βασική αρχή του Γερμανού κοινωνιολόγου Max Weber,  της  «αξιολογικής ουδετερότητας». Επομένως, η κριτική μας είναι μια προσπάθεια να λάβουμε απόσταση από το μυθιστόρημα που διαβάσαμε λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη ότι είναι προϊόν του υποκειμένου που την συντάσσει και από τις αξίες που εμφορείται.

           Ο βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας, Gabriel Garcia Marquez και εισηγητής του μαγικού ρεαλισμού καταπιάνεται με την φτώχεια και την μοναξιά. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κεντρικός χαρακτήρας του έργου του «Ο στρατηγός (που) δεν έχει κανέναν να του γράψει» εμφανίζεται και στα έργα του «100 χρόνια μοναξιά» καθώς επίσης και στα «Ανεμοσκορπίσματα». Ο χώρος που εκτυλίσσεται η αφήγηση είναι η Λατινική Αμερική και συγκεκριμένα η Κολομβία. Η αρρωστημένη απελπισία περιφέρεται σε ολόκληρο το χωριό ενσαρκωμένη στη μορφή του Συνταγματάρχη. Ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται και μέσα από το πρίσμα μιας συμβολικής αφήγησης. Η Λατινική Αμερική ως τμήμα του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος αναπαράγει και αναπαράγεται μέσα από την φτώχεια. Η πολιτική σκηνή της χώρας αποπνέει έντονη δυσοσμία από σκάνδαλα διαφθοράς και μεροληψίας, ενώ υπόνοια δράσης του παρακράτους αιωρείται στην ατμόσφαιρα. Ο Gabriel Garcia Marquez γράφει ένα μυθιστόρημα το οποίο στα μάτια μας φαντάζει ως έναν βαθμό ανολοκλήρωτο. Μια ιστορία που αποπνέει το κλίμα και την κουλτούρα της Λατινικής Αμερικής και θυμίζει σε αρκετά σημεία την ελληνική κοινωνική πραγματικότητα. Μολονότι επιτυγχάνει να διεισδύσει και να συμβιώσει ο αναγνώστης την απελπισία του πρωταγωνιστή της ιστορίας, το τέλος του βιβλίου  εγκαταλείπει τον αναγνώστη μετέωρο όσον αφορά στην απάντηση κομβικών ερωτημάτων.

          Το περιεχόμενο του οπισθόφυλλου του βιβλίου των εκδόσεων Νέα Σύνορα Α.Α. Λιβάνη με τα λόγια του συγγραφέα συνδιαλέγεται δημιουργικά με την τελευταία φράση που κλείνει  η ιστορία αλλοιώνοντας, ωστόσο, τον επιδιωκόμενο σκοπό του Marquez καθώς σε όλη την διάρκεια της ιστορίας εξαίρεται και αναδύεται η κουλτούρα των λατινοαμερικανών μπολιασμένη με τον μανδύα μιας υπόρρητης νεοαποικιοκρατίας.   

          Εν κατακλείδι, η αισθητική απόλαυση που αποκομίζει κανείς διαβάζοντας μυθιστορήματα του Marquez  είναι μοναδική και συνιστά μια συμφιλιωτική εμπειρία με την μοναξιά και τον θάνατο, ένα μάθημα ζωής για τις  κακομαθημένα ματαιόδοξες δυτικές κοινωνίες που απολαμβάνουν υψηλό βιοτικό επίπεδο μακριά από τις καθημερινές μικροσκοτούρες της επιβίωσης.