«Ο Μυστικός Κήπος»  θεωρείται ως ένα από τα πλέον εμβληματικά παιδικά μυθιστορήματα του προηγούμενου αιώνα. Μολονότι το έργο αυτό δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στα τεύχη του περιοδικού The American Magazine, το 1911 – ένα χρόνο αργότερα από την αρχική του δημοσίευση δηλαδή – εκδόθηκε ως αυτοτελές βιβλίο από την βρετανίδα δημιουργό του. Στο αθώο και απροβλημάτιστο αυτό παιδικό βιβλίο σε διασκευή από το πρωτότυπο από την Μαρία Πάππα εγείρονται και ζυμώνονται σημαντικά ερωτήματα από τον μέσο αναγνώστη, τα οποία γονιμοποιούνται και διαμορφώνονται σε ακέραιους συμπαγείς προβληματισμούς μετά την παρέλευση αρκετών ετών και τη δόμηση μιας περισσότερο κριτικής σκέψης μέσα από τους φακούς ενός περισσότερο υποψιασμένου και λιγότερο αφελούς φιλαναγνωστικού κοινού. Εξάλλου οι παιδικές αφηγήσεις δεν μπορούν  να αντιμετωπίζονται ως θεολογικά θρησκευτικά δόγματα εξουδετερωμένα από ιδέες , προκατασκευασμένες αντιλήψεις και πλαίσια αναφορών αλλά ως αφηγηματικά κείμενα, τα οποία θα πρέπει να δοκιμάζονται δεδομένου ότι είναι ικανά να διαπλάσουν  ή να προσηλυτίσουν ανυπεράσπιστα παιδιά – και μελλοντικούς πολίτες –  σε ιδεολογικά συστήματα, τα οποία είναι σε θέση να διαφθείρουν και να αλλοιώσουν την καθαρότητα της  σκέψης τους.    

Μήπως η σωματική και ψυχολογική εργασία είναι το φάρμακο για την καταπολέμηση της νοσηρότητας; Μήπως η ασθένεια και η υγεία είναι νοητικές κοινωνικές κατασκευές χωρίς πραγματική υπόσταση αλλά συνιστούν προβολές και κοινωνικούς κατοπτρισμούς του εαυτού μας σε σχέση με μας και σε σχέση με όλους τους άλλους γύρω μας; Ενδέχεται ο κατοπτρικός εαυτός μας να μεταβάλλει το είδωλο μας και να τον μεταμφιέζει σε νοσηρή ή υγιή οντότητα ανάλογα με την σύνθεση και τις προσδοκίες του κοινωνικού περιβάλλοντος και του ίδιου του εαυτού μας; Μήπως η αυτοεικόνα μας και οι «σημαντικοί άλλοι» είναι οι παραμορφωτικοί φακοί που διαμορφώνουν την πραγματικότητα και τους ρόλους του δράματος που επιλέγουμε να υποδυθούμε; Η μικροκοινωνιολογία του καναδού Erving Goffman θα μπορούσε ενδεχομένως να ερμηνεύσει και να εξηγήσει την περίπτωση  του Κόλιν , ενός παιδιού που αποδεικνύεται ότι είναι κατά φαντασία ασθενής και να δώσει μια διαφορετική  οπτική όσον αφορά την αποκατάσταση της υγείας του μέσα από την ενασχόληση του με μια φυσιολατρική  δραστηριότητα;

Υπάρχει πιθανότητα η δημιουργός του βιβλίου να ήθελε ασυναίσθητα να ταυτίσει στις συλλογικές παραστάσεις των αναγνωστών της την υποανάπτυκτη τριτοκοσμική Ασία με την επιδημία της χολέρας και κατ’ επέκταση με ένα αθεράπευτο νοσηρό περιβάλλον, ενώ αντιστρόφως να ήθελε να σφυρηλατήσει στην κοινή συνείδηση ότι η Αγγλία – αν και διαθέτει βαλτότοπους με ελώδη στάσιμα ύδατα – συγκαταλέγεται στη Δύση,  στον ανεπτυγμένο Πρώτο Κόσμο, όπου στην κοινή συνείδηση συμπίπτει με την υγεία και την ευεξία; Όσο και να θέλει κανείς να αμφισβητήσει το δίπολο νοσηρότητα – υγεία ξεδιπλώνεται κατ’ αντιστοιχία και ο  άξονας  Ινδίες –Αγγλία που προκαλεί τον αναγνώστη να το διαβάζει υποσυνείδητα το μυθιστόρημα και με ένα σχήμα αναλογίας.   

Περίληψη από το Οπισθόφυλλο

          Αυτή είναι η ιστορία της Μαίρης Λένοξ, ενός στριμμένου και αντιπαθητικού κοριτσιού, που γεννήθηκε στις Ινδίες από Άγγλους γονείς, αλλά έμεινε ορφανή στα εννιά της χρόνια και αναγκάστηκε να πάει να μείνει στο αρχοντικό του παράξενου θείου της, στα βαλτοτόπια της βόρειας Αγγλίας. Η Μαίρη αρχίζει να κάνει μακρινούς περιπάτους στους έρημου κήπους του αρχοντικού και μαθαίνει για κάποιον κήπο που μένει κλειδωμένος από τότε που πέθανε η γυναίκα του θείου της.  Πιάνει φιλίες με έναν κοκκινολαίμη, μ’ ένα γέρο κηπουρό κι ένα παιδί της ηλικίας της, τον Ντίκον, που ξέρει όλα τα μυστικά της φύσης και συνεννοείται με τα ζώα και τα φυτά. Αλλά και με τον Κόλιν γίνεται φίλη, τον άρρωστο γιο του θείου της, που τον ανακαλύπτει σ’ ένα μυστικό δωμάτιο του αρχοντικού. Τα τρία παιδιά αποφασίζουν να βρουν το μυστικό κήπο και να τον ξαναζωντανέψουν. Ο μυστικός κήπος είναι ένας ύμνος για τη φύση, ένας ύμνος για τη ζωή!   

Κριτική

                Ένα βιβλίο με απλό και δωρικό λόγο, μικρές περιόδους και εύκολη υπόθεση. Ο Μυστικός Κήπος ανήκει στα κλασικά βιβλία εκείνα που μπορεί κανείς να τα κατανοήσει χωρίς ιδιαίτερες  απαιτήσεις. Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι επιφυλασσόμαστε για την υποδοχή του βιβλίου αυτού που μπορεί να έχαιρε στις Ινδίες δεδομένου του ανεπούλωτου συλλογικού τραύματος που υπάρχει σε σχέση με την περίοδο της αποικιοκρατίας.  

          Μέσα από το συγκεκριμένο βιβλίο αναδεικνύονται οι επιπτώσεις της απόρριψης και της αποδοχής, η σημασία της φιλίας, η δυνατότητα του ανθρώπου να αλλάξει και να μετακινηθεί όσον αφορά τις στάσεις του, την συμπεριφορά του και τον  αξιακό του προσανατολισμό. Ο πυρήνας όμως όλης αυτής της ιστορίας περιστρέφεται γύρω από την εξύμνηση της φύσης και της νατουραλιστικής προσέγγισης της εξιστόρησης.

          Εν κατακλείδι, ο Μυστικός Κήπος είναι ένα παιδικό μυθιστόρημα που είναι σκόπιμο να υπάρχει σε κάθε παιδική βιβλιοθήκη –  και ιδανικά ενδείκνυται να διαβάζεται σε συναρτηση με αντίστοιχες κηπουρικές δραστηριότητες που μπορούν να  κάνουν τα παιδιά στην ύπαιθρο ή εναλλακτικά στην αυλή τους – και να συνοδεύεται από βαθιά περισυλλογή και σκέψη για την αποκρυπτογράφηση ενδεχόμενων κρυφών μηνυμάτων της ιστορίας.