Η Ζωρζ Σαρή, αυτή η  δημοφιλής και βραβευμένη δημιουργός παιδικών και εφηβικών βιβλίων που έχει καταφέρει να κυριέψει την νεανική φαντασία και να αναδειχθεί σε αφηγηματικό συγγραφικό ίνδαλμα , σκαρώνει και εκδίδει το 1989 από τις εκδόσεις Πατάκη το ηθογραφικό μυθιστόρημα «το Παραράδιασμα». Λίγο πριν ξεκινήσω να διαβάζω το βιβλίο αυτό, θέλησα να μάθω την σημασία και το εννοιολογικό περιεχόμενο του τίτλου του. Έτσι προσπάθησα να αντλήσω πληροφορίες από την περίληψη στο οπισθόφυλλο μήπως περιείχε κάποια πρόσθετη πληροφόρηση  και εν συνεχεία να φυλλομετρήσω το βιβλίο επιζητώντας να συλλάβω την σημασία της άγνωστης για μένα αυτής λέξης. Το μυαλό μου είχε καρφωθεί και κλωθογύριζε συνεχώς επιζητώντας να αποκωδικοποιήσει «το Παραράδιασμα». Μην καταφέρνοντας να βρω απάντηση, δοκίμασα να εξερευνήσω με οδηγό το ποντίκι μου την σημασία της λέξης μέσα στην άγρια διαδικτυακή ζούγκλα αλλά και πάλι κάτι τέτοιο κατέστησε την προσπάθεια μου άκαρπη και ατελέσφορη. Τελευταίο καταφύγιο στην επίμονη αναζήτηση μου ήταν ένα μεγάλο εγκυκλοπαιδικό λεξικό που χρόνια τώρα ξεκουραζόταν ακουμπώντας την ράχη του πλαγιασμένο όρθια στο ράφι της βιβλιοθήκης μου. Μην αναρωτηθείς για το αποτέλεσμα. Η λέξη «παραράδιασμα» ήταν εξαφανισμένη και αναζητούσε απεγνωσμένα από τους αναγνώστες να προστρέξουν και να της δώσουν το φιλί της ζωής που της στέρησαν βίαια όλοι οι εγγράμματοι και ελιτιστές διανοούμενοι.  Τι είναι λοιπόν το Παραράδιασμα;    

Το Παραράδιασμα είναι ένα έργο, στο οποίο γίνεται αναφορά σε όλες τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις της νεώτερης και σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδας.  Το βίαιο αιματοκύλισμα του Εμφυλίου Πολέμου, η ύπαιθρος με τον γεωργικό και ποιμενικό επαγγελματικό βίο των ανθρώπων της   που κονταροχτυπιέται με την φτώχεια, την  βιοπάλη,  την εξ ανάγκης σχολική διαρροή για την ενίσχυση του οικογενειακού εισοδήματος και την παιδική εργασία. Παραράδιασμα είναι το απαύγασμα μιας ώριμης αισθητικής αναγνωστικής  εμπειρίας που περιγράφει και ζωντανεύει την μεταπολεμική ανάπτυξη της βιοτεχνίας και της μεταποίησης, και την ζύμωση μιας  εφήμερης εργατικής τάξης που πασχίζει με τα αιτήματα της να πραγματώσει τις κατακτήσεις που ενσαρκώνει το συνδικαλιστικό κίνημα. Παραράδιασμα είναι οι έμφυλες διακρίσεις που οδήγησαν στην συστηματική κακοποίηση της γυναίκας με όχημα τον γάμο και εν ονόματι  της προστασίας της οικογένειας την σκηνοθέτησαν να συνηγορεί σταθερά και να θυματοποιείται  εισφέροντας στην  θεσμοποίηση της  εκμετάλλευσης της εργατικής της δύναμης και παρέχοντας στην ελληνική παραδοσιακή κοινωνία αμέτρητες ώρες αφιλοκερδούς απλήρωτης οικιακής εργασίας.

Τελικά σας ανέφερα τι είναι πραγματικά το παραράδιασμα; Παραράδιασμα είναι όταν σε μια οικογένεια τα παιδιά δεν παντρεύονται με την σειρά – από το γηραιότερο  προς το νεότερο –  όπως ορίζεται από τις άτυπες κοινωνικές συμβάσεις αλλά όταν παραβιάζονται οι προφορικοί κανόνες της παράδοσης και κάποιο νεότερο παιδί μπορεί να προπορευτεί όσον αφορά την κοινωνική του αποκατάσταση και να νυμφευτεί ή να παντρευτεί νωρίτερα από την προδιαγεγραμμένη σειρά του. Το παραράδιασμα συνεπαγόταν τον σιωπηλό κοινωνικό στιγματισμό και την μομφή για την παραβίαση της παράδοσης από τον κοινωνικό περίγυρο.      

Περίληψη από το Οπισθόφυλλο

          1946. Σ’ ένα αποξεχασμένο χωριό της Ελλάδας. Η Ανάστω τελείωσε την πρώτη δημοτικού με άριστα. Ξέρει να διαβάζει τρεχαλητά, να γράφει όμορφα ολοστρόγγυλα γράμματα, και ξέρει την πρόσθεση και την αφαίρεση. Όταν θα μεγαλώσει, θα γίνει γιατρός. Όμως ο Παγετός που καίει και καταστρέφει τη γη, που γκρεμίζει τα όνειρα, θα της φράξει το δρόμο. Η Ανάστω θα παρατήσει το σχολείο και θα γίνει «μεροκάματο». Μια ζωή στην ξένη δούλεψη, θα περιμένει μάταια το  θαύμα. Ένα θαύμα, που μόνο ένας «από μηχανής θεός» – συγγραφέας μπορεί να της προσφέρει.  

Κριτική

          Ένα βιβλίο, το οποίο χωρίζεται σε τρία μέρη και καταδεικνύει τις μεταπολεμικές προκλήσεις και δυσκολίες της γενιάς των baby boomers. Ένα κορίτσι, η Ανάστω, τέκνο πολυμελούς οικογένειας με σημαντικά οικονομικά προβλήματα μεγαλώνει στην ύπαιθρο και υποχρεώνεται να κατευνάσει τις βαθύτερες επιθυμίες της, προκειμένου να προωθήσει και να εξυπηρετήσει τις οικογενειακές ανάγκες και προτεραιότητες. Ένα βιβλίο που χαρακτηρίζεται από την γνησιότητα του χαρακτήρα της πρωταγωνίστριας και την απελπισμένη  προσπάθεια της φίλης  – και βιογράφου  – της Ανάστως να εμπνεύσει και να εμπνευστεί δοκιμάζοντας  να συνθέσει και να αναπλάσει αφηγηματικά την ζωή της.

          Ο λόγος που χρησιμοποιεί η Ζωρζ Σαρή στο βιβλίο της εμπεριέχει αρκετά στοιχεία τοπικής ιδιολέκτου και χαρακτηριστικά δείγματα ντοπιολαλιάς. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο βιβλίο αυτό κρύβεται ένας κατακερματισμένος θησαυρός πλούσιος σε λαογραφικά και εθνογραφικά στοιχεία της υπαίθρου.  Το κορίτσι ως ψυχοκόρη, τα σπάργανα της ανάπτυξης της ελληνικής κλωστοϋφαντουργίας, το καφενείο ως τόπος αποκλειστικής συνάντησης και διασκέδασης των αντρών, το παραράδιασμα, η προίκα, ο «σινεμάς». 

          Το Παραράδιασμα είναι ένα βιβλίο που δεν διαβάζεται ευχάριστα. Δεν υπάρχει happy end αλλά διάχυτος προβληματισμός και πόνος. Το μυθιστόρημα αυτό παρουσιάζει την γυναίκα ως παιδί – βάρος στον οικογενειακό προϋπολογισμό  , την γυναίκα ως κόρη – πρόσωπο λανθάνοντος Οιδιπόδειου συμπλέγματος για τον πατέρα της και πρόσωπο υπόρρητης και φθονερής αντιζηλίας με την μητέρα της , την γυναίκα ως αδελφή – ανυπεράσπιστο πλάσμα των προσωπικών επιδιώξεων και στοχεύσεων των αδελφών της, την γυναίκα ως εργατική μονάδα – αναγκαίο εξάρτημα απρόσκοπτης λειτουργίας του οικονομικού συστήματος, την γυναίκα ως σύζυγο – ανυπόληπτης νοικοκυράς που φροντίζει τον άντρα της και το σπιτικό της , την γυναίκα ως φίλης – ανακουφιστικής συντροφιάς και παρέας για την φίλη της.

          Εν κατακλείδι, το Παραράδιασμα μολονότι γράφτηκε πριν 33 χρόνια και η θέση της γυναίκας μοιάζει να έχει αισθητά βελτιωθεί  σε σχέση με το παρελθόν, ωστόσο, το βιβλίο αυτό παραμένει τραγικά επίκαιρο. Τα επεισόδια ενδοοικογενειακής βίας και οι επιθέσεις εναντίον γυναικών κατέχουν εξέχουσα θέση στην ειδησεογραφία και συγκεκριμένα στα αστυνομικά ρεπορτάζ. Τα ποσοστά συμμετοχής των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων παραμένουν αρκετά χαμηλά και η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών υποαμοίβεται σε σχέση με τους άνδρες.  Η οικονομική εκμετάλλευση των γυναικών στις δουλειές του νοικοκυριού είναι κάτι που αντιστρέφεται αλλά με πολύ αργούς ρυθμούς δεδομένου και της ένταξης διαφόρων οικιακών συσκευών σε αυτά που διευκολύνουν την ζωή και εξοικονομούν χρόνους στις  διάφορες εργασίες στο σπίτι.  Το Παραράδιασμα είναι ένα βιβλίο άρτιας μυθιστορηματικής επεξεργασίας που αφήνει μια πικρή γεύση στο στόμα αλλά αναγκαίας συνθήκης για να συνθηκολογήσεις με το μυαλό σου και να υποσχεθείς να αντιστρέψεις μέσα σου και γύρω σου τις κυρίαρχες κοινωνικές νόρμες για την γυναίκα.