Περιστρεφόμενοι για αιώνες γύρω από την σταθερή τροχιά της οικογένειας του αγροτικού χώρου η παραδοσιακή εκτεταμένη οικογένεια κυριάρχησε ως το κυρίαρχο θεσμικό μοντέλο αναπαραγωγής της ελληνικής περιφέρειας  όπου όλα ανεξαιρέτως τα μέλη της μοιράζονταν την ίδια στέγη και τους ίδιους πενιχρούς πόρους.  Ωστόσο, το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου επέφερε εκτός από τις παρελκόμενες παρενέργειες των πολυετών συγκρούσεων (φτώχεια, ανέχεια και εγκατάλειψη της υπαίθρου), την  μεταπολεμική εσωτερική μετανάστευση και την  βίαιη αστικοποίηση με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί σταδιακά ένα νέο μοντέλο οικογένειας , η πυρηνική,  όπου κάτω από την ίδια στέγη διαμένουν πλέον μαζί γονείς και παιδιά. Ωστόσο, η έξοδος της γυναίκας στην αγορά εργασίας, η αύξηση των διαζυγίων, η άνοδος του φεμινιστικού κινήματος και άλλες κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις δημιούργησαν ευνοϊκές συνθήκες με αποτέλεσμα νέες μορφές οικογένειας να εμφανίζονται στο προσκήνιο. Μονογονεϊκές οικογένειες, ανασυγκροτημένες οικογένειες ( οικογένειες με γονείς που ξαναπαντρεύονται/ ξανανυμφεύονται) , οικογένειες διπλής σταδιοδρομίας, θετές οικογένειες, οικογένειες ελεύθερης συμβίωσης, ομοφυλοφιλικές οικογένειες και οικογένειες που απέκτησαν παιδί με την χρήση της βιοτεχνολογίας (τράπεζα σπέρματος, παρένθετη μητέρα, τεχνική γονιμοποίηση)  είναι οι νέες μορφές που αποτελούν περαιτέρω διακλαδώσεις του θεσμού της  πυρηνικής οικογένειας.

Η Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου με το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών μυθιστόρημα της αναδεικνύει τις προκλήσεις που καλούνται να διαχειριστούν ενήλικες και παιδιά όσον αφορά την προβληματική της οικογένειας και δημιουργεί εύλογα ερωτήματα το γεγονός ότι μολονότι έχουν περάσει 35 χρόνια από την 1^η έκδοση του βιβλίου της , η θεματική του «σπίτι για πέντε» εξακολουθεί και παραμένει δραματικά επίκαιρη. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι για το βιβλίο αυτό βραβεύτηκε η συγγραφέας του με τον Έπαινο Pier Paolo Vergerio του Πανεπιστημίου της Padova ενώ κυκλοφόρησε και στα ιαπωνικά από τον εκδοτικό οίκο Yugaku Sha το 1990. Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι το βιβλίο αυτό μεταφέρθηκε στην ελληνική τηλεόραση και  η υπόθεση του γυρίστηκε ως ταινία στην Ιαπωνία.  Το δεδομένο μυθιστόρημα διαπραγματεύεται τις σχέσεις και τις εντάσεις που προξενούνται στους κόλπους μιας ανασυγκροτημένης οικογένειας μέσα από τις προσωπικές αφηγήσεις και τις εξομολογήσεις των τεσσάρων πρωταγωνιστών της ιστορίας.  

Περίληψη από το Οπισθόφυλλο

Ο Φίλιππος, 12 χρονών, αντιμετωπίζει μια νέα οικογενειακή ζωή: η μητέρα του, χωρισμένη με τον πατέρα του από χρόνια, παντρεύεται τον Ορέστη, πατέρα του εννιάχρονου και πολύ ζωηρού Άρη, που έχασε τη δική του μητέρα όταν ήταν μωρό. Η ασυνήθιστη αυτή οικογένεια μετακομίζει σε καινούριο σπίτι και ο Φίλιππος αρχίζει να καταγράφει σ’  ένα μικρό μαγνητόφωνο τις εντυπώσεις του, τα παράπονα, τους θυμούς, τα προβλήματα που του δημιουργεί αυτή η συμβίωση. Δεν είναι όμως ο μόνος που διηγείται σ’ αυτό το βιβλίο. Σύντομα θα τον μιμηθεί και ο μικρός Άρης, ενώ η μητέρα θα γράφει τα νέα της οικογένειας στην αδερφή της, στην Κρήτη, και ο Ορέστης θα τηλεφωνεί κάθε τόσο στον καλύτερο φίλο του. Έτσι, με τέσσερις διαφορετικούς μονόλογους, θα ξετυλιχτεί μια σύγχρονη ιστορία γεμάτη κωμικά επεισόδια, αλλά και κάποιες τραγικές στιγμές, ώσπου να εμφανιστεί ένα νέο μέλος στην οικογένεια και το καινούριο σπίτι να γίνει «σπίτι για πέντε».  

Κριτική

                Πρωταγωνιστές της ιστορίας είναι ο Φίλιππος, ο Άρης, η Άννα και ο Ορέστης. Η Άννα και ο Ορέστης είναι οι γονείς μιας ανασυγκροτημένης οικογένειας ή αλλιώς μιας οικογένειας δεύτερου γάμου και ταυτοχρόνως μιας οικογένειας διπλής σταδιοδρομίας. Η Άννα από τον πρώτο της γάμο έχει έναν γιο, τον Φίλιππο. Ο Ορέστης έχασε την γυναίκα του λίγο καιρό μετά αφού  γεννήθηκε ο Άρης. Η Άννα και ο Ορέστης γνωρίζονται, παντρεύονται ωστόσο  η συμβίωση μεταξύ των δύο παιδιών αποτελεί τον βασικό πυρήνα της ιστορίας και αποδεικνύεται αρκετά δύσκολη.

          Σε κάθε κεφάλαιο του βιβλίου της Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου εξιστορείται η προσωπική αφήγηση του κάθε χαρακτήρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι για τον κάθε χαρακτήρα και για το κάθε μέσο καταγραφής των προσωπικών του σκέψεων που χρησιμοποιεί, υιοθετεί η συγγραφέας και μια διαφορετική γραμματοσειρά. Για παράδειγμα, οι επιστολές της Άννας είναι γραμμένες σε γραμματοσειρά italics, σε διαφορετική γραμματοσειρά είναι οι τηλεφωνικές συνδιαλέξεις του Ορέστη ενώ τόσο ο Φίλιππος όσο και ο Άρης επειδή επιλέγουν και οι δύο να κρατούν μαγνητοφωνημένο ημερολόγιο μοιάζει να επιλέγεται από την συγγραφέα η ίδια γραμματοσειρά με μοναδική διαφορά το μέγεθος της.    

          Ένα από τα κομβικά ερωτήματα που τίθενται μέσα από τις σελίδες του συγκεκριμένου μυθιστορήματος είναι εάν δύο παιδιά από διαφορετικούς γονείς μιας ανασυγκροτημένης οικογένειας μπορούν να θεωρηθούν αδέρφια. Μολονότι η απάντηση μοιάζει προφανής αναζητώντας να δώσουμε μια πειστική εξήγηση  συμπεραίνουμε ότι ο καθορισμός της σχέσης ενδεχομένως να είναι λίγο θαμπός και ασαφής. Σύμφωνα με την ετυμολογία της λέξης το «αδελφός-ή» προέρχεται από το –α (αθροιστικό) και τη λέξη δελφύς (=μήτρα) Ο αδελφός-η που γεννήθηκε από την ίδια μητέρα αλλά από διαφορετικό πατέρα ονομάζεται «ομομήτριος-α» ή «ομογάστριος-α». Στα αρχαία ελληνικά αντιθέτως ο αδελφός – ή που γεννήθηκε από τον ίδιο πατέρα αλλά από διαφορετική μητέρα ονομάζεται «ομοπάτριος αδελφός-ή» ή εναλλακτικά «φράτηρ» ή «κασίγνητος». Ενδεχομένως αν είχαν μεταλαμπαδευτεί αυτές οι σημασιολογικές διαφοροποιήσεις της συγγένειας από την αρχαία στην νέα ελληνική γλώσσα τέτοιου είδους συγχύσεις και παρεξηγήσεις να είχαν αποσοβηθεί. Δεδομένου όμως ότι η λέξη «αδερφός» είναι αρκετά αφηρημένη ως έννοια στο σύγχρονο κόσμο προκαλούνται σοβαρές παρενέργειες μέσα από την χρήση της γλώσσας και την κοινωνική κατασκευή των νοημάτων στα ίδια τα υποκείμενα.

          Συμπερασματικά, το βιβλίο «σπίτι για πέντε» είναι ένα βραβευμένο βιβλίο γραμμένο με εύληπτο τρόπο όπου  η συγγραφέας του καταφέρνει να γράφει αληθινά μέσα από τα μάτια και την οπτική του κάθε χαρακτήρα χωρίς να προδίδεται η γνησιότητα της προσωπικότητας που του έχει δομήσει. Ένα συγκινητικό βιβλίο με  happy end που προκαλεί χρήσιμο και επωφελή αναστοχασμό στον εκάστοτε  αναγνώστη απομακρύνοντας τις βλαβερές συνέπειες του εφησυχασμού και της απάθειας που αφορούν τις εκφάνσεις της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας.

  ΥΓ: Μέσα στις σελίδες του βιβλίου αυτού γίνονται  αναφορές και νύξεις και σε άλλα παιδικά και εφηβικά βιβλία της εποχής –μέσα από τον Φίλιππο τον γιο της Άννας – όπου  προωθείται εμμέσως η φιλαναγνωσία. Αναλυτικότερα γίνονται αναφορές στο «Εμένα με νοιάζει» της Γαλάτειας Γρηγοριάδου – Σουρέλη, στο «Αρχίζει το Ματς» της Αγγελικής Βαρελά και μια έμμεση αναφορά στο καθηγητή γερμανικών του Φιλίππου, τον Κου  Νόιγκερ ,δανεισμένου χαρακτήρα εν συνεχεία στο επόμενο βιβλίο της Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου  όπου θα ξανασυναντήσουμε και το Φίλιππο μαζί με τα ετεροθαλή αδέρφια του στο «Λάθος, Κύριε Νόιγκερ!