Στο βιβλίο αυτό του Hector Malot υπάρχουν σημαντικές αναφορές γύρω από την φιλοζωία, την αναπηρία και τον θεσμό της αναδοχής και της υιοθεσίας έτσι όπως λειτουργούσαν στον 19ο αιώνα. Ενδεχομένως ο αναγνώστης μέσα από το συγκεκριμένο βιβλίο, το οποίο έχει μεταφερθεί και στον κινηματογράφο, να αναλογιστεί ότι δύο αιώνες αργότερα υπάρχουν χώρες όπου δεν έχει διασφαλιστεί η προστασία της παιδικής ηλικίας και οι βιομηχανικές χώρες αναθέτουν πλέον σε παραγωγικές μονάδες του εξωτερικού την εκτέλεση αυτών των εργασιών, δεδομένου ότι στη Δύση η παιδική εργασία είναι παράνομη. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε ότι η προστασία των ζώων και η προώθηση των αιτημάτων των ΑΜΕΑ είναι κοινωνικά ζητήματα, τα οποία ξεκίνησαν και προωθούνται και στην Ελλάδα δυστυχώς τα τελευταία χρόνια με σοβαρές ακόμη νομοθετικές ελλείψεις.
Το βιβλίο «Χωρίς Οικογένεια» εκδόθηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1878 και βραβεύτηκε από την Γαλλική Ακαδημία. Το έργο αυτό αποτελεί ένα κλασικό μυθιστόρημα, μια βίαιη ιστορία ενηλικίωσης, η οποία διαδραματίζεται στη Γαλλία του 19ου αιώνα, και μέσα από την οποία καταδεικνύεται η ανυπαρξία ειδικών προνοιακών κοινωνικών δομών με αποστολή την προστασία των παιδιών και η απουσία θεσμικού κανονιστικού πλαισίου που να προβλέπει την κατάργηση της παιδικής εργασίας. Θεσμοποιημένες εκφράσεις της παιδικής εκμετάλλευσης όπως η πρακτική των patrone (των προσώπων που αναλαμβάνουν την προστασία ανυπεράσπιστων παιδιών με αντάλλαγμα την εκμετάλλευση της εργασίας τους) υπογραμμίζουν σήμερα την κοινωνική πρόοδο και τις κατακτήσεις στα κοινωνικά δικαιώματα που έχουν σημειωθεί στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Το βιβλίο αυτό υμνεί τους πλανόδιους μουσικούς και τους καλλιτέχνες του δρόμου, οι οποίοι ορμώμενοι εξ Ιταλίας φημίζονταν για το σπουδαίο καλλιτεχνικό τους ταλέντο και κέντριζαν το ενδιαφέρον των ανθρώπων της υπαίθρου και των πόλεων της Αγγλίας και της Γαλλίας.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΠΟ ΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ (από τις εκδόσεις Πατάκη, 2013 σε μετάφραση της Ζωρζ Σαρή)
Σημείωση: Αξίζει να σημειωθεί ότι το βιβλίο που διαβάσαμε ήταν των εκδόσεων Λογοτεχνική σε μετάφραση του Ρένου Πολίτη. Ωστόσο, δεδομένου του γεγονότος ότι δεν περιλαμβάνεται περίληψη στο Οπισθόφυλλο στη συγκεκριμένη έκδοση και εκτιμώντας την αξία που έχει για τον υποψήφιο αναγνώστη η ύπαρξη της, προκειμένου να μπορέσει να ζυγίσει αν η ιστορία τον ενδιαφέρει ή όχι συμπεριλάβαμε καταχρηστικά την περίληψη από το οπισθόφυλλο των εκδόσεων Πατάκη μέσα από την μετάφραση της καταξιωμένης συγγραφέως παιδικής λογοτεχνίας της Ζωρζ Σαρή.
Το “Χωρίς Οικογένεια” ξεπέρασε όχι μόνο την εποχή του, αλλά και τον συγγραφέα του. Είναι ένα βιβλίο που μιλάει τη γλώσσα της παιδικής και νεανικής ψυχής. Τα πρόσωπα του έργου, ο Βιτάλης, ο Γκαρόφολι, ο Ματτία, η κυρία Μίλλιγκαν και η Λίζα, ακόμα ένα σκυλάκι κι ένα μαϊμουδάκι, ο Καπί κι ο Μορφονιός, ο κεντρικός ήρωας, τέλος, ο Ρεμί, περιπλανιούνται ανάμεσα σε αγρότες, αστούς, ανθρακωρύχους, πλανόδιους ηθοποιούς, πλούσιους και φτωχούς, και οι περιπέτειές τους μπλέκονται με τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής. Η συντριβή, η ψυχική δύναμη και ανάταση, η ικανοποίηση από την αναζήτηση του καλύτερου και του τίμιου, η απελευθέρωση και η λύτρωση εναλλάσσονται στο βιβλίο αυτό σε μια αφήγηση που συναρπάζει με την περιπέτεια, την αγωνία, τη λεπτή συγκίνηση. Η έκδοση αυτή είναι η πρώτη ολοκληρωμένη, χωρίς περικοπές, στην ελληνική γλώσσα.
Κριτική
Μια σύντομη ξενάγηση στο λούμπεν προλεταριάτο των υπαίθριων και αστικών λαϊκών συγκεντρώσεων μέσα από τα αθώα μάτια του νεαρού πρωταγωνιστή του έργου, του Ρεμί. Το βιβλίο αυτό απευθύνεται κατά βάση σε παιδιά, ωστόσο αξίζει να σημειωθεί ότι προκαλεί γνήσια συγκίνηση σε κάθε αναγνώστη η προσπάθεια για επιβίωση, η ανάγκη των παιδιών για ένα προστατευμένο περιβάλλον στοργής και ασφάλειας και η άσβηστη ελπίδα τους για ένα καλύτερο αύριο. Ατυχίες και αναποδιές δοκιμάζουν την δύναμη και την πίστη του πρωταγωνιστή, ο οποίος καταφέρνει και ανταπεξέρχεται με επιτυχία ενάντια σε όλες τις αντιξοότητες.
Το βιβλίο «Χωρίς Οικογένεια» διαβάστηκε πρώτη φορά όταν ήμουν παιδί και το διάβασα μαζί με το βιβλίο «Με Οικογένεια» του ίδιου συγγραφέα, τα οποία για κάποιον αδιευκρίνιστο λόγο μου φάνηκαν σαν «κατοπτρικά» είδωλα που αλληλοσυμπληρώνονταν. Η επαιτεία, η εξαθλίωση, και η φτώχεια είναι διαφορετικά καρέ με κοινό παρανομαστή το ίδιο μοτίβο σύγκρουσης της αδίψαστης ανάγκης επιβίωσης και της αδικαιολόγητης παιδικής επιβάρυνσης και ψυχικού πόνου που διαπραγματεύεται το συγκεκριμένο έργο και που επανέρχονται και σε άλλα βιβλία που συγκαταλέγονται στην ίδια θεματική οικογένεια όπως για παράδειγμα «στους Άθλιους» του Victor Hugo με κεντρικό χαρακτήρα τον Γιάννη Αγιάννη και στον Oliver Twist του Charles Dickens.
Εν κατακλείδι, το «Χωρίς Οικογένεια» είναι ένα έργο προορισμένο να αφυπνίσει τις κοιμισμένες ευρωπαϊκές συνειδήσεις που οφθαλμοτυφλούν μπροστά στην παιδική εργασία και στην έκθεση των ανηλίκων σε επίσημα θεσμικά περιβάλλοντα που αποσκοπούν παράνομα στην εκμετάλλευση τους.
Scattered Pages 