Αποστολή ενός σκηνοθέτη δεν είναι να ενορχηστρώνει παραστάσεις εγκλωβισμένες στα στεγανά μιας προσωπικής αισθητικής αδύναμες να αποδράσουν από το μοτίβο μιας εσαεί πρόβας. Αντιστοίχως, έργο ενός μουσουργού δεν είναι να συντονίζει τα μέλη ενός μουσικού συνόλου  να παίζει κλειδωμένο στα αυτιά του την λούπα μιας μουσικής σύνθεσης αδυνατώντας να παρουσιάσει μια μελωδία ως σύνολο σε ένα μουσικόφιλο κοινό. Όταν η Ψυχοθεραπεία μετατρέπεται σε Κυκλοθεραπεία και η Λογοτεχνία μετασχηματίζεται  σε Κολυμβήθρα του Σιλωάμ για να βουτήξει ο Irvin Yalom τα ακάθαρτα της ψυχοθεραπευτικής πράξης, τότε το περιτύλιγμα των ψυχολογικών θεωριών (Βλέπε για παράδειγμα Θεωρία των Διαπροσωπικών Σχέσεων και  Θεωρία του Διπλού Δεσμού) όσο λαμπερό και μεγαλειώδες και αν φαίνεται… όμορφα καίγεται. Η θεραπευτική πράξη θα πρέπει να αποτιμάται όχι αποκλειστικά με όρους  -αν και αμφίβολης – αποτελεσματικότητας αλλά και με όρους αποδοτικότητας. Εξαρτημένα υποκείμενα επισκέπτονται συστηματικά τα ψυχοθεραπευτικά τους τοτέμ αποστεγνώνοντας τα ασφαλιστικά ταμεία και τα πορτοφόλια τους αναβάλλοντας την ζωή τους σε μια άλλη…ζωή. Βολικές εξηγήσεις και θεωρητικά και ερμηνευτικά σχήματα κουμπώνουν πάντα σε ερευνητικές υποθέσεις ικανές να δικαιολογήσουν μια αλόγιστη οικονομική σπατάλη χρημάτων και χρόνου στους ψυχοθεραπευτικά εθισμένους του Πρώτου Κόσμου.  

Ένα εξέχον πανεπιστήμιο χρηματοδοτεί εν αγνοία του το συγγραφικό εγχείρημα του Irvin Yalom με την καταγραφή παράλληλων μονολόγων μιας ασθενούς με τον θεραπευτή της. Το τερπνόν μετά του ωφελίμου δηλαδή. Και ο Νόμος του Ιπποκράτη ομοιάζει με μια ρομαντική ανάμνηση της εποχής της αθωότητας.  

                  ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΠΟ ΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

Αλλά η μεγαλύτερη μαγεία που μπήκε ποτέ στη ζωή μου δεν είναι οι λέξεις, είναι τα αληθινά αισθήματα κι οι αληθινές πράξεις, όπως να κλαίω και να χτυπιέμαι. Χάνομαι μιλώντας. […]. Καθόμουνα σαν πηλός σ’ εκείνη την πολυθρόνα προσποιούμενη πως διαθέτω συναισθήματα και σχήμα.

-ΤΖΙΝΝΥ

Είναι σαν να φέρνει το δικό της γκρίζο σκηνικό και να το στήνει πολύ επιδέξια μέσα στα πρώτα λεπτά της ώρας. Πολύ σύντομα έχω μπλεχτεί στο δράμα. Νιώθω τον κόσμο όπως τον νιώθει εκείνη: μια παράξενη, αλλόκοτη, κυκλική μελαγχολία. Αρχίζω να μοιράζομαι την ίδια απελπισία.

-ΔΡ. ΓΙΑΛΟΜ

Η Τζίννυ Έλκιν είναι μια νεαρή πολλά υποσχόμενη συγγραφέας με ψυχικά προβλήματα. Κατά καιρούς έχει χαρακτηριστεί από ψυχιάτρους «σχιζοειδική… με οριακά ψυχωτικές νοητικές διεργασίες». Έχοντας δοκιμάσει ποικίλες θεραπείες, ξεκινά τελικά ατομική ψυχοθεραπεία με τον Ίρβιν Γιάλομ στα εξωτερικά ιατρεία του Πανεπιστημίου Στάνφορντ. Το «Κάθε μέρα λίγο πιο κοντά» είναι προϊόν του θεραπευτικού τους συμβολαίου, στο οποίο συμφώνησαν να καταγράφουν χωριστά τις εντυπώσεις και τα συναισθήματα τους από κάθε συνεδρία. Στις σελίδες του βιβλίου ξετυλίγεται για πρώτη φορά η σχέση θεραπευτή και θεραπευομένου χωρίς καμιά μυθοπλασία. Το μόνο φανταστικό στοιχείο είναι το όνομα της θεραπευόμενης, αφού για λόγους ιατρικού απορρήτου ήταν απαραίτητη η απόκρυψη της ταυτότητας της.  Σ’ αυτή την ανταλλαγή σημειωμάτων, που μοιάζει σχεδόν σαν επιστολικό μυθιστόρημα, παρακολουθούμε τον τριανταεννιάχρονο Γιάλομ και την εικοσάχρονη ασθενή του να αγωνίζονται για την εμπέδωση μιας σχέσης οικειότητας και εμπιστοσύνης που θα συμβάλλει καίρια στην ίαση.

              «Οι πολύ ευφραδείς ασθενείς μας δυσκολεύουν να τους βοηθήσουμε, κι είναι μεγάλο προνόμιο να παρακολουθούμε σε τόσο μεγάλο βάθος πως ένας από τους καλύτερους Αμερικανούς ψυχοθεραπευτές διεξάγει μία προς μία τις θεραπευτικές συνεδρίες με έναν τέτοιο άξιο αντίπαλο. Πέρα όμως από το ψυχοθεραπευτικό ενδιαφέρον, το βιβλίο αφηγείται την ιστορία δύο ανθρώπων που μοιράζονται τις δυνάμεις και τις αδυναμίες τους, επομένως μπορεί και πρέπει να διαβάζεται σαν λογοτεχνία – όχι μόνο σαν ένα σοφό και ειλικρινές μάθημα.»

-ALEX COMFORT  

Κριτική

              Ο αναγνώστης διαβάζει σε 374 σελίδες τις σουρρεαλιστικές εκρήξεις ονείρων και τα φαντασιακά παραληρήματα ζωής μιας αθώας παιδούλας που φαίνεται να διαθέτει αρκετό ελεύθερο χρόνο για τυχερά παιχνίδια, χημικούς πειραματισμούς,  φίλους και υπαρξιακές αναζητήσεις. Ωστόσο, ο ψυχοθεραπευτής αντί να αναζητήσει την πηγή των συμπτωμάτων της θεραπευόμενης του ( πονοκεφάλους και κρίσεις πανικού) στην ευκαιριακή χρήση ψυχότροπων ουσιών που κάνει και στον τρόπο ζωής που υιοθετεί τζογάροντας σε ιπποδρομίες και χαρτιά  , θεωρεί σκόπιμο η θεραπεία τους να διαρκέσει περισσότερο για να απολαύσει τα ψυχολογική τόνωση της «μεταβίβασης» της ασθενούς του προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η άρρητη απόλαυση που εισπράττει από  τον θαυμασμό του εξιδανικευμένου προσώπου του.

              O Irvin Yalom αδυνατεί να δαμάσει και να χαλιναγωγήσει τον ναρκισσισμό του και μοιάζει με το πρόσχημα της επαγγελματικής σχέσης να δοκιμάζει και να  επενδύει σε μια ενδεχόμενη σεξουαλική και ερωτική ανάφλεξη με την ασθενή του χωρίς να την προστατεύει. Όταν τα προσωπικά αισθήματα υφέρπουν και απειλούν τις επαγγελματικές σχέσεις, τότε χρέος του ψυχοθεραπευτή είναι να προστατεύσει με κάθε κόστος τον ψυχικό κόσμο της θεραπευόμενης του.

              Αξίζει να σημειωθεί ότι για άλλη μια φορά εγείρονται και άλλα ζητήματα ηθικής τάξης. Δεν αναγράφεται πουθενά στο βιβλίο αν στη δημοσίευση των σημειώσεων και του ημερολογίου των συναντήσεων του συντρόφου της θεραπευομένης με τον Irvin Yalom υπήρξε η γραπτή συγκατάθεση του για την δημοσίευση τους.

              Εν κατακλείδι, το «Κάθε μέρα λίγο πιο κοντά» είναι ένα βιβλίο χωρίς ιδιαίτερο λογοτεχνικό ενδιαφέρον. Ωστόσο, στις τελευταίες σελίδες με τον Επίλογο του Irvin Yalom οι φοιτητές ψυχολογίας και οι εραστές των επιστημών ψυχικής υγείας μπουκώνουν από επιστημονική θεωρία – ίσως και από τεκμηριωμένη δικαιολογία – για να βιώσουν μια κάποια αναγνωστική αξία του βιβλίου  και από τον Επίλογο της Ginny Elkin ξεδιψάνε  από ιδέες, εικόνες και ζωηρές λογοτεχνικές περιγραφές που έχουν τόσο ανάγκη από μια νεαρή και πολλά υποσχόμενη συγγραφέα. Ωστόσο, οι ενδιάμεσες σελίδες μοιάζουν με φλυαρία χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο. Ο αναγνώστης είναι υποψιασμένος για την έκβαση της ιστορίας και καμία έκπληξη δεν κρύβεται προκειμένου να τον αιφνιδιάσει ευχάριστα. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι ως προς τη δομή της αφήγησης το βιβλίο αυτό μοιάζει αρκετά με το «Σπίτι για Πέντε» της Λότης Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου αν και το περιεχόμενο του είναι εντελώς διαφορετικό.  Ένα βιβλίο που διαβάζεται με αποκλειστικό σκοπό την ψυχοθεραπευτική εμπέδωση, προκειμένου να σιγάσουν τις σκοτεινές αμφιβολίες τους και τις προσωπικές Ερινύες.  

Ο Ίρβιν Γιάλομ αποφασισμένος να δοκιμάσει να μεταλαμπαδεύσει το μήνυμα της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας στις ευρείες μάζες του λογοτεχνικού κοινού φορά  το ακαδημαϊκό  αλεξίσφαιρο γιλέκο του  και περιβεβλημένος με τον μανδύα του ομότιμου καθηγητή της  Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Στάνφορντ των ΗΠΑ καταφεύγει στην προκλητική επίδειξη όλων των τεχνασμάτων και των μεθοδεύσεων που ενσωματώνει στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία προκειμένου να αντλήσει προσωπικές και βιωματικές πληροφορίες των ασθενών του και να τους οδηγήσει στο μονοπάτι της  ίασης κλείνοντας το μάτι στον αναγνώστη με την σιωπηλή επίκληση στην αυθεντία του που επικαλείται βουβά – αν και όχι πάντα. Ωστόσο η ψυχοθεραπευτική πρακτική που περιγράφει με την καταγραφή, την εξιστόρηση και την συμμετοχική επεξεργασία των ονείρων των θεραπευόμενων υποκειμένων από τους ίδιους και τον Yalom ξενίζει στον μη εξοικειωμένο αναγνώστη και καταλήγει να ομοιάζει εντέλει με λαογραφική ανάσυρση και ερμηνεία θραυσμάτων της ξεχασμένης τέχνης της νεκρομαντείας. Ο θεραπευτής αναλαμβάνει να διαδραματίσει τον ρόλο του μέντιουμ και να βοηθήσει στην ίαση των ασθενών του με χρήση υπερβατικών μεθόδων και πρακτικών που παρουσιάζουν περισσότερο κοινά στοιχεία με την τέχνη της μαγείας και λιγότερο με την επιστημονική εγκυρότητα που οφείλει να επιδεικνύει και να επιβεβαιώνει σε κάθε ιατρική πράξη η άσκηση της Ιατρικής Επιστήμης. Όμως αν η υιοθέτηση  αντισυμβατικών και τολμηρών μεθόδων και τεχνικών μπορούν να ανακουφίσουν το χρόνιο άλγος και άγχος των θεραπευόμενων, τότε δεν έχουμε κανένα λόγο παρά να αποδώσουμε σεβασμό σε αυτόν τον σημαντικό εκπρόσωπο της υπαρξιακής σχολής της ψυχιατρικής ,τον δήμιο του έρωτα, τον Irvin Yalom.   

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΠΟ ΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

«Δεν μ’ αρέσει να δουλεύω με ερωτευμένους. Ίσως γιατί τους ζηλεύω –κι εγώ ο ίδιος λαχταράω να μαγευτώ. Ίσως πάλι γιατί ο έρωτας και η ψυχοθεραπεία είναι μεταξύ τους ασύμβατα. Ο καλός θεραπευτής πολεμάει το σκοτάδι και ζητάει tο φως, ενώ ο έρωτας συντηρείται από το μυστήριο και καταρρέει μόλις αρχίσεις να τον εξετάζεις σχολαστικά. Κι εγώ σιχαίνομαι να γίνομαι ο δήμιος του έρωτα.»   

Δέκα αληθινές ιστορίες ψυχοθεραπείας από την κλινική εμπειρία του Ίρβιν Γιάλομ. Δέκα ανθρώπινες σχέσεις – δέκα θεραπευτικές περιπέτειες. Σ’ αυτή τη σπάνια περιγραφή του αφοσιωμένου θεραπευτή την ώρα της δουλειάς του, ένας δάσκαλος της ψυχιατρικής έρχεται ανοιχτά αντιμέτωπος όχι μόνο με τα δικά του συναισθήματα και σφάλματα αλλά και με την αβεβαιότητα που υπάρχει στην καρδιά της θεραπευτικής σχέσης. Ο Γιάλομ στρέφει εδώ τον προβολέα τόσο στους ασθενείς όσο και στον εαυτό του. Περιγράφει και μελετά τη διαδικασία της εξερεύνησης, τη διαδικασία της συμμετοχής μέσα στην ψυχοθεραπεία και για τα δύο μέρη. Μοιράζεται μαζί μας τις χαρές και τις επιτυχίες του, αλλά και – ακόμα πιο συναρπαστικό – τις αγωνίες του, τους περιορισμούς και τις αποτυχίες του στην κοινή του πορεία προς την αναζήτηση της αλήθειας και της ίασης με τον καθέναν από τους δέκα πρωταγωνιστές των ιστοριών του. Οι σαγηνευτικές αυτές ιστορίες προχωρούν πέρα απ’ την ψυχοθεραπεία και μιλούν για την ανθρώπινη μοίρα μ’ όλη της τη σπαρακτική παραδοξότητα. Και σ’ αυτές ο Ίρβιν Γιάλομ επιτυγχάνει ένα πάθος κι ένα χιούμορ αντάξιο του ίδιου του Τσέχοφ.

Ο Δήμιος του Έρωτα, ο ίδιος ο θεραπευτής, είναι ο ενδέκατος θεραπευόμενος σ’ αυτές τις δέκα ψυχοθεραπευτικές ιστορίες.

Ο Δήμιος του Έρωτα πρωτοδημοσιεύτηκε το 1990 και είναι το πρώτο βιβλίο του Ίρβιν Γιάλομ όπου ο διάσημος ψυχοθεραπευτής, μετά τα παγκοσμίως γνωστά επιστημονικά του βιβλία, επιχειρεί να αφηγηθεί λογοτεχνικά ιστορίες ψυχοθεραπείας. Παραμένει μέχρι σήμερα σημείο αναφοράς στο λογοτεχνικό του έργο.

«Ο Ίρβιν Γιάλομ γράφει σαν άγγελος για τους δαίμονες που μας πολιορκούν. Αυτές οι υπέροχα δουλεμένες αληθινές ιστορίες προχωρούν πολύ πιο πέρα απ’ την ψυχοθεραπεία. Είναι διεισδυτικά και συγκινητικά παραμύθια ζωής από έναν σοφό ψυχοθερπαυετή.» ROLLO MAY

«Ο Δήμιος του έρωτα  είναι ένα από εκείνα τα σπάνια βιβλία που υπαινίσσονται όχι μόνο το μυστήριο αλλά και την ποίηση της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας. Οι καλύτεροι θεραπευτές είναι, εν μέρει τουλάχιστον, ποιητές. Μ’ αυτό το συγκλονιστικό βιβλίο του ο Ίρβιν Γιάλομ ανήκει πλέον σ΄aυτή την κατηγορία». ERICA YONG        

ΚΡΙΤΙΚΗ

Ο Έρωτας και ο Θάνατος παίζουν διαχρονικά το παιχνίδι της διελκυστίνδας και οι άνθρωποι προσπαθούν να παραμείνουν όρθιοι να αντέξουν και να καταλάβουν. Ο Irvin Yalom μας συστήνει δέκα ιστορίες διαφορετικών ανθρώπων και μας ξεναγεί στους προβληματισμούς και τις αγωνίες τους. Ως ένας άλλος «παλαιοντολόγος» κάνει «εξορύξεις» αντλώντας στοιχεία και απαντήσεις και συλλέγει πολύτιμες πληροφορίες, προκειμένου να βοηθήσει τους θεραπευόμενους του να βρουν το θάρρος να αγγίξουν τις δυσλειτουργίες τους και να τις κανονικοποιήσουν.

Η ταπείνωση των θεραπευόμενων και η αυτολύπηση τους προκαλεί αισθήματα ικανοποίησης και αναγνωστικής σαδιστικής εκτόνωσης στους αναγνώστες με αποτέλεσμα να διαβάζουν τις ιστορίες με ευχαρίστηση. Ο Irvin Yalom ως ένας άλλος επιθεωρητής Κλουζώ καταφέρνει να πλαισιώσει τα προβλήματα τους και ως ένα βαθμό να επιλύσει τα αινίγματα της ζωής τους. Το γεγονός ότι πρόκειται για δέκα αυτοτελείς ιστορίες δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να διαβάζει το κάθε περιστατικό χωριστά χωρίς να κουράζεται.

Δεδομένου ότι το συγκεκριμένο βιβλίο απαρτίζεται από δέκα ιστορίες και σύμφωνα με το οπισθόφυλλο του βιβλίου υπάρχει και μια κρυμμένη ενδέκατη ιστορία που είναι η αφήγηση και η εμπειρία του συγγραφέα μπορούμε να εξάγουμε το συμπέρασμα ότι ουσιαστικά οι ιστορίες του βιβλίου είναι δώδεκα. Εξάλλου δεν θα πρέπει να λησμονείται ότι στον αριθμό δώδεκα διαχρονικά  έχουν οι άνθρωποι προσδώσει μαγικές και υπερφυσικές ιδιότητες. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε εξάλλου ότι από τα αρχαία χρόνια οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν στην ύπαρξη δώδεκα θεών και εν συνεχεία με την εγκαθίδρυση της χριστιανικής πίστης δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι οι Απόστολοι ήταν δώδεκα.  Ωστόσο,  θα αναρωτηθείτε τώρα ποια είναι η δωδέκατη ιστορία; Η δωδέκατη ιστορία είναι το προϊόν του πλάσματος της υποκειμενικής φαντασίας που διαδραματίζεται στο κεφάλι του κάθε αναγνώστη σύμφωνα με τις εμπειρίες και τα βιώματα του.

          Εν κατακλείδι ο Δήμιος του Έρωτα είναι ένα βιβλίο που θα ενθουσιάσει τους φοιτητές των τμημάτων ψυχολογίας και τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας και θα μυήσει τους αδαείς στο αποκαλυπτικό μυστήριο της ψυχοθεραπείας. Αν ωστόσο, δεν ανήκεις στο κοινό που συγκινείται από την «ποίηση» της ψυχοθεραπείας τότε το λογοτεχνικό κείμενο δεν έχει κάποια ιδιαίτερη ή μοναδική αξία που να προσελκύσει το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού αλλά το περιεχόμενο των λόγων και της οπτικής και της ερμηνείας της εκάστοτε περίπτωσης που επεξεργάζεται ο Irvin Yalom μπορεί να βοηθήσει και να λειτουργήσει λυτρωτικά  σε αντίστοιχες και ανάλογες  περιπτώσεις με αποτέλεσμα  το βιβλίο αυτό να μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα αληθινό εγχειρίδιο αυτοβοήθειας και προσωπικής ανάπτυξης.