Εάν ενδιαφέρεσαι να διευρύνεις και να εμπλουτίσεις τις γνώσεις σου σε σχέση με αποτελεσματικές τεχνικές, μεθόδους και πρακτικές του πεδίου της ψυχοθεραπείας, τότε «το δώρο της ψυχοθεραπείας»  μπορεί να αποτελέσει έναν συνοπτικό πρακτικό οδηγό στο έργο κάθε επαγγελματία ψυχικής υγείας και πιο συγκεκριμένα σε όσους ενδιαφέρονται κυρίως για μακροχρόνια θεραπευτικά συμβόλαια. Η πολυετής εμπειρία του συγγραφέα και η ενασχόληση του με ομάδες που έχουν ειδικά πληθυσμιακά χαρακτηριστικά αποτελούν μια «προίκα» για τον αναγνώστη στο ταξίδι του είτε στον επαγγελματικό στίβο είτε στο  θεραπευτικό ταξίδι. Στο ενδεχόμενο που φλερτάρετε με την ιδέα να ξεκινήσετε ψυχοθεραπεία, το συγκεκριμένο βιβλίο ίσως και να αποτελέσει μια εισαγωγική αναγνωστική εμπειρία για την επικείμενη περιπέτεια αυτοπραγμάτωσης που θα δοκιμάσετε, τέτοια ώστε να σας χαρίσει ένα περίγραμμα μιας ώριμης  και αποδοτικής παρέμβασης.         

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

«Όσο διάβαζα, προοδευτικά η αρχική μου αμφιθυμία μειωνόταν, γιατί συνειδητοποιούσα ότι αυτό που περιγράφει ο Γιάλομ μιλώντας για τις πολύ προσωπικές του εμπειρίες δεν είναι τελικά και τόσο ιδιοσυγκρασιακό. Υποστηρίζει την προσφορά, το σεβασμό για τον ασθενή και για την νόσο του και την απλή κοινή λογική. […] Η αρχική μου αμυντική αντίδραση υποχωρούσε, καθώς συνειδητοποιούσα ότι ο Γιάλομ στέλνει εμμέσως ένα πολύ σημαντικό μήνυμα, ίσως μια έκκληση, να συνέλθουμε και ν’ αναλάβουμε δράση, τώρα που η ψυχιατρική υποκύπτει στην οργανική υπεραπλούστευση. Η ψυχιατρική τρελάθηκε , αλλά η κατεύθυνση του Γιάλομ τονίζει την επιστροφή από τη μηχανιστική στην ουμανιστική προσέγγιση. […]

Πιστεύω ότι  είναι ένας εξαιρετικά ταλαντούχος ψυχαναλυτής και δάσκαλος. Το κεφάλαιο 75, όπου πραγματεύεται τη θεωρία του Φρόυντ σε πέντε μικρού μεγέθους σελίδες, είναι μια περιγραφή της ψυχανάλυσης. Είναι η καλύτερη συνοπτική παρουσίαση που έχω διαβάσει ποτέ, και μόνο ένας πολύ άξιος θεωρητικός και κλινικός θα μπορούσε να την έχει γράψει. […]

Όπως είναι προφανές, η αρχική μου αμφιθυμία εκμηδενίστηκε και θα σύστηνα το βιβλίο αυτό σε κάθε κλινικό, γιατί ακόμα και αναγνώστες που θα έχουν κάποιες αντιρρήσεις θα υποχρεωθούν να εξετάσουν εκ νέου την προσέγγιση τους και να ελέγξουν με ειλικρίνεια τον modus operandi τους. Ελπίζω η κριτική αυτή να υπερβεί την απροθυμία που θα μπορούσε να αποτρέψει έναν δυνητικό αναγνώστη, όπως συνέβη σ΄εμένα αρχικά».

          Peter L. Giovacchini
American Journal of Psychiatry, Ιούνιος 2003

“Ανησυχώ για το πω θα εκπαιδεύεται η νέα γενιά αποτελεσματικών ψυχοθεραπευτών. Ανησυχώ για την ψυχοθεραπεία για το πώς μπορεί να παραμορφωθεί από οικονομικές πιέσεις και να φτωχύνει από ριζικά συντομευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα. Παρ’ όλα αυτά, έχω εμπιστοσύνη ότι στο μέλλον μια συνομοταξία ψυχοθεραπευτών που θα προέρχονται από διάφορους επιστημονικούς κλάδους θα συνεχίσει ν’ ακολουθεί εντατική μεταπτυχιακή εκπαίδευση, και ακόμα και κάτω από την πίεση της πραγματικότητας, θα βρίσκει ασθενείς που θα επιθυμούν ευρεία ανάπτυξη και αλλαγή, πρόθυμους να αναλάβουν μια δέσμευση αορίστου χρόνου για την ψυχοθεραπεία. Γι’ αυτούς τους θεραπευτές και γι’ αυτούς τους θεραπευόμενους γράφω Το δώρο της ψυχοθεραπείας.

Οι συμβουλές που υπάρχουν σ’ αυτό το βιβλίο προέρχονται από σημειώσεις σαρανταπέντε χρόνων κλινικής πρακτικής. Είναι μια ιδιοσυγκρασιακή μείξη ιδεών και τεχνικών που εγώ βρήκα χρήσιμες στη δουλειά μου. Πρόκειται για τόσο προσωπικές, τόσο υποκειμενικές και μερικές φορές τόσο πρωτότυπες ιδέες, που το πιθανότερο είναι ο αναγνώστης να μην τις ξανασυναντήσει πουθενά αλλού. Ελπίζω πάντως πως κάθε αναγνώστης θα βρει το δικό του δημιουργικό του τρόπο για να προσαρμόσει και να εφαρμόσει στις δικές του συγκεκριμένες συνθήκες δουλειάς τα όσα έμαθα εγώ.»

   Irvin D. Yalom

Κριτική      

Ένα βιβλίο που οριακά εντάσσεται στην κατηγορία των επιστημονικών εγχειριδίων και πιο συγκεκριμένα στα βιβλία ψυχολογίας, αυτοανάπτυξης και αυτοβελτίωσης. Μολονότι ο Irvin Yalom έχει γράψει μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων που έχουν ξεχωρίσει από την εμπορική τους απήχηση που είχαν και από την προσπάθεια του να μεταλαμπαδεύσει και να εκλαϊκεύσει στα ευρείες αναγνωστικές μάζες τα βασικά αξιώματα και τις αρχές της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας, ωστόσο το συγκεκριμένο βιβλίο διαφοροποιείται και κατηγοριοποιείται στα βιβλία που αποτελούν περιεκτικούς  πρακτικούς οδηγούς για κάθε θεραπευτή και θεραπευόμενο που σέβεται και τιμά το θεραπευτικό συμβόλαιο που έχει συνομολογήσει.

O Irvin Yalom έχει δεχθεί αρκετές επιρροές από κλασικούς συγγραφείς της λογοτεχνίας και από μεγάλα πνεύματα της φιλοσοφίας. Από τον  Leon Tolstoi έως τον Επίκτητο και από τον Jostein Gaarder έως και τον Nietzsche ο Irvin Yalom υιοθετεί και ενσωματώνει αφομοιώνοντας δημιουργικά σημαντικά χαρακτηριστικά του έργου τους και τα συμπεριλαμβάνει συνεισφέροντας στην ψυχοθεραπευτική πρακτική.   Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι «το Δώρο της Ψυχοθεραπείας» θυμίζει αρκετά για την επιστήμη της Ψυχολογίας ότι είναι για το πεδίο των Στρατιωτικών Σπουδών το βιβλίο «η Τέχνη του Πολέμου» του Tzu Sun. Μπορεί να μην είναι το ίδιο εμβληματικό και της ίδιας σημασίας, ωστόσο αποτελεί έναν σύντομο πρακτικό οδηγό που είναι σε θέση να παρέχει τις κατευθυντήριες γραμμές εργασίας κάθε επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Συνοπτικά, το Δώρο της Ψυχοθεραπείας είναι ένας πλοηγός με διάσπαρτες πρακτικές συμβουλές και αποσπασματικές τεχνικές, που στη διάρκεια των ετών φαίνεται να έχουν δουλέψει αποδοτικά στο ψυχοθεραπευτικό ταξίδι του συγγραφέα του. Η συνοχή έχει επιδιωχθεί να μην είναι αρκετά χαλαρή μεταξύ των συστάσεων που δίνονται, αν και ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να ανατρέχει στο βιβλίο αυτό ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε φορά χωρίς να είναι προαπαιτούμενο ότι για να κατακτήσει το νόημα και το συμπέρασμα του βιβλίου θα πρέπει να διαβάσει οπωσδήποτε με την σειρά τα κεφάλαια που ξεδιπλώνονται δεδομένου ότι φαίνεται να λειτουργούν και αυτοδύναμα ή ανεξάρτητα το ένα σε σχέση με το άλλο.        

Μια ιστορία ποτισμένη με εσωτερικές αντιφάσεις, «παιδιάστικες» υπεραπλουστεύσεις και εμφορούμενη με πλάγια και υπαινικτικά ιδεολογικά σχόλια που αποτυπώνουν εμπεδωμένες στρεβλώσεις και παγιωμένες κοινωνικές και οικονομικές δυσπροσαρμογές και εκφράζουν το πάγιο και διαχρονικό αίτημα ευαισθητοποίησης του νεανικού αναγνωστικού κοινού σε ζητήματα περιβαλλοντικής αγωγής, εκπαίδευσης και κοινωνικής ευθύνης. Ένα μυθιστόρημα, του οποίου η πλοκή  έμελε να λειτουργήσει προληπτικά για σοβαρά οικολογικά εγκλήματα που διαπράχθηκαν στην χώρα μας και ήρθαν στην επιφάνεια με την υπόθεση του Ασωπού ποταμού.  Ένα λογοτεχνικό έργο  ντυμένο  με την ντοπιολαλιά και τον γνήσιο προφορικό λόγο  των λαϊκών στρωμάτων της υπαίθρου που είναι διανθισμένο με τους τοπικούς ιδιωματισμούς της  επαρχιακής περιφερειακής πόλης, όπου και διαδραματίζεται η υπόθεση του βιβλίου. «Ο θυμός του Ποσειδώνα» αντικατοπτρίζει την σύγκρουση συμφερόντων διαφορετικών επαγγελματικών ομάδων, την πάλη των τάξεων μεταξύ των κοινωνικών στρωμάτων, την ρήξη της παράδοσης και του εκσυγχρονισμού , την διελκυστίνδα μεταξύ της «καθυστέρησης» και της «προόδου». «Ο θυμός του Ποσειδώνα» είναι ένα βιβλίο που θα διαβαστεί με  κρυστάλλινη αγνότητα  από τα παιδιά αλλά ελλοχεύει ο κίνδυνος να  αντιμετωπιστεί με  δυσπιστία και επιφυλακτικότητα από την υποψιασμένη ματιά των «μεγάλων». Αν ενδιαφέρεστε να σφυγμομετρήσετε  την κριτική σας σκέψη, ίσως μια καλή άσκηση να ήταν μια κριτική προσέγγιση στο λογοτεχνικό αυτό έργο του Χάρη Σακελλαρίου             

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΠΟ ΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

Τα απόβλητα ενός νέου εργοστασίου, που δημιουργείται κοντά σε μιαν επαρχιακή πόλη, καθώς χύνονται τη θάλασσα και τη μολύνουν καταστρέφοντας το ζωντανό κόσμο της, γίνονται η αιτία να συγκρουστούν σ’ έναν αγώνα αλληλοεξόντωσης οι παραγωγικές δυνάμεις της περιοχής. Στο οικολογικό τούτο μυθιστόρημα συνδυάζονται τρία στοιχεία: η μακραίωνη ιστορική και μυθολογική κληρονομική κληρονομιά της χώρας μας, η κοντινότερη λαογραφική παράδοση και η σύγχρονη τεχνολογική πραγματικότητα. Ένα παιδί, εγγονός κάποιου ψαρά, γεμάτο ευαισθησία για το φυσικό περιβάλλον, γίνεται ο συνδετικός κρίκος για το ξετύλιγμα μιας συναρπαστικής ιστορίας, όπου αρμονικά δένονται το πάθος κι η ποίηση, τ΄΄”όνειρο κι η πραγματικότητα, η λογική και το αίσθημα, μ’ ένα λόγο πυκνό, γνήσια λαϊκό και μαζί ρέοντα και ποιητικό, που θα συγκινήσει και θα προβληματίσει μικρούς και μεγάλους. 

Κριτική  

                Ένα μυθιστόρημα που μολονότι εκδόθηκε  το 1991 έμελλε να λειτουργήσει προφητικά για το περιβαλλοντικό έγκλημα της μόλυνσης του Ασωπού ποταμού από τις παρακείμενες βιομηχανίες της κοίτης του  που μόλυναν τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα με βαρέα μέταλλα και άλλες επικίνδυνες  για την δημόσια υγεία ουσίες. Ένα λογοτεχνικό βιβλίο, το οποίο απευθύνεται σε ένα εντελώς διαφορετικό νεανικό κοινό από το σημερινό. Ένας συμπαθής πρωταγωνιστής – ο Άκης – και ο βιοπαλαιστής παππούς του αντιλαμβάνονται τις επιπτώσεις της ανέγερσης και της λειτουργίας μιας καθ’ όλα σύγχρονης εργοστασιακής μονάδας στην περιοχή τους και παίρνουν όλες τις πρόνοιες, προκειμένου να κινητοποιηθούν οι αρμόδιοι φορείς.  

          Πρωτόλεια ψήγματα της μαρξιστικής προσέγγισης και της συγκρουσιακής θεώρησης και ερμηνείας της κοινωνικής πραγματικότητας διαφαίνονται μέσα στο κείμενο και αποκρυσταλλώνονται στα λόγια του αρχαίου ελληνικού μυθικού θεού της θάλασσας. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα όπου μιλά με θυμό ο Ποσειδώνας στο ιδιοκτήτη της «φάμπρικας»:

Δε σκέφτεστε τίποτε άλλο, παρά πώς να κερδίσετε περισσότερα. Η μανία του κέρδους σας έχει κατακυριεύσει κι έχει καταστρέψει ό,τι πιο ωραίο κι ευγενικό έβαλαν μέσα σας οι θεοί. Όλοι σας σήμερα φωνάζετε «ανάπτυξη» και κανένας σας δε σκέφτεται τη λέξη «ευτυχία». Τι αξία έχει αυτή η ανάπτυξη, που λέτε, δίχως την καλοπέραση, την άνεση, την ξεκούραση  και την ευτυχία; Μα έτσι που πάτε… θα χάσετε και το πολυτιμότερο αγαθό, την υγεία σας, θα χάσετε την ίδια τη ζωή σας… Και για όλα αυτά ποιος φταίει;  Ποιος άλλος, παρά αυτοί που έχουν στα χέρια τους τα μέσα παραγωγής και δε χορταίνουν να κερδίζουν όλο και πιο πολύ χρυσάφι κι ασήμι.

          Στο απόσπασμα αυτό διαφαίνεται ότι ο συγγραφέας μέσα από τα λόγια του Ποσειδώνα θέλει να επικεντρώσει την προσοχή  του παιδικού αναγνωστικού του κοινού στα «οικονομικά της ευτυχίας». Για όσους ενδεχομένως δεν γνωρίζουν τα οικονομικά της ευτυχίας είναι συνυφασμένα με την ευημερία και τον βαθμό ικανοποίησης των ανθρώπων με τον τρόπο και την ποιότητα ζωής που έχουν επιλέξει οι άνθρωποι να απολαμβάνουν.

          Η ιστορία από την άλλη μεριά εμπεριέχει αρκετές αντιφάσεις που ενδεχομένως να  γεννούν στους νεαρούς αναγνώστες κάποιες εσωτερικές αντιστάσεις και έναν προβληματισμό σε σχέση με την «λογική» της. Για παράδειγμα ο συγγραφέας αφενός περιγράφει ότι η παραγωγική μονάδα μολύνει την θάλασσα και το βουνό, το οποίο έχουν αρχίσει να το λυμαίνονται και να το εκμεταλλεύονται μικροσυμφέροντα για την ικανοποίηση των αναγκών στέγασης των εργατών τους προκαλώντας σκόπιμους εμπρησμούς στο δάσος και από την άλλη ο Χάρης Σακελλαρίου αναφέρει στο κείμενο του ότι ο εργοστασιάρχης έχει χτίσει μια βίλα δίπλα ακριβώς στο εργοστάσιο του (που μολύνει τα νερά με τα χημικά της και που έχει προκαλέσει το εμπρησμό στο δάσος). Μια λογική θέση θα ήταν ότι ένας εργοστασιάρχης δεν θα επέλεγε να επενδύσει την οικοδόμηση της πολυτελούς κατοικίας του όπου θα διαμένει ο ίδιος με την οικογένεια του σε ένα υποβαθμισμένο και μολυσμένο χώρο. Έπειτα ο Χάρης Σακελλαρίου αναφέρει ότι ο εργοστασιάρχης ενδιαφέρεται μόνο για τα κέρδη και εμφανίζεται να διάγει πολυτελή βίο η οικογένεια του αλλά από την άλλη φέρεται να έχει λάβει τραπεζικά δάνεια ( άρα είναι μια χρεωμένη επένδυση).

          Σε άλλο σημείο ο δάσκαλος ενημερώνεται ότι έξω από τον χώρο του εργοστασίου υπάρχει ένταση και γίνονται συγκρούσεις μεταξύ των εργαζομένων που τάσσονται υπέρ της συνέχισης της λειτουργίας του και όσων εναντιώνονται στην λειτουργία του εφόσον λειτουργεί παρασιτικά στις δραστηριότητες τους. Ο δάσκαλος που προβάλλεται ως πρότυπο για τους αναγνώστες αντί να επιλέξει να προστατεύσει τα παιδιά από τις κοινωνικές συγκρούσεις, παίρνει τους μαθητές του και πηγαίνει έξω από το εργοστάσιο εκθέτοντας την σωματική – και όχι μόνο – ακεραιότητα τους ,προκειμένου να γεφυρώσει τις διαφορές και να λειτουργήσει διαμεσολαβητικά στην επίλυση του προβλήματος.

          Εν κατακλείδι, ο «θυμός του Ποσειδώνα» είναι ένα βιβλίο που έχει αρκετά κενά. Ο Χάρης Σακελλαρίου χρησιμοποιεί πανανθρώπινα σύμβολα και αξίες – όπως την μορφή του Ποσειδώνα – προκειμένου να φλυαρήσει με αφορμή για το περιβάλλον εις βάρος της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας, Η θεώρηση του σε ένα τόσο σοβαρό θέμα φαντάζει ρηχή και ακόμη και ο Ποσειδώνας εμφανίζεται στο κείμενο μέσα από τα λόγια του περισσότερο σαν καρικατούρα παρά σαν Ολύμπιος Θεός. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη την χρονολογία έκδοσης του βιβλίου θα μπορούσαμε να διατυπώσουμε την θέση ότι ο «θυμός του Ποσειδώνα» ήταν για την εποχή του μια αξιόλογη εκδοτική προσπάθεια, η οποία ενδεχομένως σήμερα να φαντάζει παράταιρη και ξένη σε σχέση με την απλότητα και την αμεσότητα του μηνύματος της.  Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι το εξώφυλλο αν το παρατηρήσει κανείς προσεχτικά θυμίζει την εκκλησιαστική παράδοση και συγκεκριμένα τους έφιππους Άγιο Δημήτριο και τον Άγιο Γεώργιο. Η διορατικότητα ωστόσο του συγγραφέα σε σχέση με την ανάγκη προβολής και ευαισθητοποίησης του κοινού με την συγκεκριμένη θεματολογία είναι μια παρήγορη νησίδα στους ωκεανούς αναστοχασμού που μας έχει περιτυλίξει.   

Νευρωτικές εμμονές και απαγορευμένες ονειροπολήσεις. Βουρκωμένες εξομολογήσεις. Βαρύγδουπες αποκαλύψεις. Νευρωτικές μεταβιβάσεις. Απεγνωσμένα «εγώ». Εξουθενωτικές πρόβες συμφιλίωσης με τον προδιαγεγραμμένο θάνατο του συντονιστή μιας μακροχρόνιας ομάδας ψυχοθεραπείας. Ιδεολογικές ζυμώσεις και φιλοσοφικές αναμετρήσεις με φόντο τον Σόπεναουερ. Δύο παράλληλες ιστορίες που εξελίσσονται ταυτόχρονα. Από την μια η ζωή από τα παιδικά χρόνια μέχρι το γήρας του Σόπεναουερ και από την άλλη πλευρά τα απομνημονεύματα της ζωής μιας ομάδας ψυχοθεραπείας υπό τον συντονισμό ενός μελλοθάνατου ψυχοθεραπευτή. Ένα απόσταγμα σοφίας. Μια πυξίδα λογοτεχνική για κάθε αποπροσανατολισμένο ταξιδευτή της ζωής που ενδεχομένως αντικρίζει με τρόμο το χαμένο νόημα της ύπαρξης. Η αληθινή ύπαρξη ως μια γόνιμη μορφή αποχωρητισμού από την ζωή ή μια ύπαρξη με όχημα προσανατολισμού και κατεύθυνσης την ίδια την ζωή; Κομμένες προτάσεις και ανεξερεύνητα ερωτήματα. Ένα ακόμη βιβλίο αυτοβοήθειας στα χνάρια του «Όταν έκλαψε ο Νίτσε» σε αντεστραμμένο είδωλο από την ατομική ψυχοθεραπεία όπου ήταν γραμμένο για τον Νίτσε αλλά τώρα ειπωμένο με πρίσμα την ομαδική ψυχοθεραπεία.  

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

«Ο Γιάλομ αποκαλεί συχνά τα βιβλία του «διδακτικά μυθιστορήματα», κι εδώ η ανάπλαση μιας ψυχοθεραπευτικής ομάδας εν δράσει είναι απόλυτα πειστική. […] Μια παράλληλη περιγραφή της ζωής του Σοπενάουερ φωτίζει του διανοητικούς θριάμβους και τις συναισθηματικές δυσκολίες του φιλοσόφου.»

Publishers Weekly, Νοέμ.2004

«Ο Γιάλομ συνεχίζει τη λογοτεχνική του περιδιάβαση στο χώρο της φιλοσοφίας και της ψυχοθεραπείας στήνοντας μια υπέροχη ιστορία γύρω απ’ τον τελευταίο χρόνο μιας ομαδικής ψυχοθεραπεία. […] Είναι μια συγκινητική επιχειρηματολογία γύρω απ’ το τέλος της ζωής, γερά θεμελιωμένη τόσο στην εμπειρία της μυθοπλασίας όσο και στη γνώση της φιλοσοφίας.»

Kirkus, 15 Νοεμ. 2004

          «Η συγχώνευση φιλοσοφίας, ψυχιατρικής και λογοτεχνίας παράγει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και απολαυστικό μυθιστόρημα ιδεών. Ο Γιάλομ μας οδηγεί προς την αναπόφευκτη και – ασυνήθιστα συγκινητική – ψυχική απελευθέρωση με συναρπαστικά και πειστικά βήματα. Η καθαρότητα με την οποία παρουσιάζει τις διάφορες έννοιες είναι αξιοθαύμαστη, εκεί όμως που ξεπερνά κάθε προηγούμενο, είναι η περιγραφή των συγκινησιακών ιδιαιτεροτήτων.»

San Francisco Chronicle, 23 Ιαν. 2005

«Θαύμασα τη χάρη της γραφής του Γιάλομ, το κουράγιο με το οποίο κριτικάρει και σαρκάζει τον εαυτό του, τον υπέροχο τρόπο με τον οποίο παρουσιάζει τις σοφές του παρατηρήσεις γύρω απ’ την εμμονή, την ενοχή, το άγχος και τη θλίψη, και την ικανότητα του ν’ αποκαλύπτει την – κάποτε δύσκολα ανιχνεύσιμη – ανθρωπιά των χαρακτήρων του».

Washington Post, 23 Ιαν. 2005

          «Ένα πολύ ξεχωριστό είδος μυθοπλασίας. Αντίθετα με τους λογοτέχνες, οι οποίοι αρνούνται οποιοδήποτε εξωλογοτεχνικό κίνητρο γράφοντας τα μυθιστορήματα τους, ο Γιάλομ παραμένει ακλόνητος στον διδακτικό του στόχο. Και παρά την πολύ διαδεδομένη παρανόηση, «διδακτικός» μπορεί να σημαίνει εξαιρετικά ενδιαφέρων. Ο ενθουσιασμός του Γιάλομ είναι μεταδοτικός, το δε χάρισμα του να παρουσιάζει σύνθετες έννοιες και θεωρίες με σαφή και γοητευτική πρόζα, τον κάνει εκλαϊκευτή με την υψηλότερη έννοια του όρου. Και είναι βέβαιο ότι ξέρει να αφηγείται μια ιστορία με τρόπο που να μην αφήνεις το βιβλίο απ’ τα χέρια σου».

Los Angeles Times, 8 Ιαν. 2005

«Ένα μυθιστόρημα ιδεών που εξερευνά με μεγάλη επιτυχία την απώλεια, τη σεξουαλική επιθυμία και την αναζήτηση νοήματος».

Library Journal, Νοέμ. 2004

Κριτική  

Η Θεραπεία του Σόπεναουερ εκτυλίσσεται στην Αμερική και είναι ένα βιβλίο που αφορά την Ευρώπη. Ένας από τους γερμανούς πεσιμιστές φιλοσόφους ο Άρτουρ Σόπεναουερ είναι άθελα του ο ιθύνων νους μιας κακόγουστης ψυχοθεραπευτικής φάρσας. Ο συγγραφέας του βιβλίου «η  τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο»  και ο εμπνευστής που με σαρκαστικό και ειρωνικό τρόπο αποκαλούσε τους άλλους ανθρώπους που δε εκτιμούσε ως «δίποδα» υποχρεώνεται δύο αιώνες σχεδόν αργότερα να εμπλακεί ως «αυθεντία μέσω αντιπροσώπου» σε ένα αυθεντικό πλαίσιο ομαδικής ψυχοθεραπείας. Τραγική ειρωνεία σε αυτήν την συνθήκη είναι ότι ο συντονιστής της έχει διαγνωστεί με καρκίνο που δεν μπορεί να ιαθεί και ο χρόνος ζωής του είναι πλέον περιορισμένος. Ένα βιβλίο που ο συγγραφέας με μεγάλη μαεστρία καταφέρνει να εκφράζει τις θέσεις δύο αντίθετων και αντίρροπων ρευμάτων και ο αναγνώστης να υπεισέρχεται σε βαθύ αναστοχασμό σε σχέση με την γνησιότητα και την θεμελίωση των επιχειρημάτων που εκφέρει o Yalom μέσα από τους χαρακτήρες του.

Ο συντονιστής της ομάδας υιοθετεί στοιχεία που τον κάνουν να μοιάζει ότι κινείται στην σφαίρα του απυρόβλητου. Βέβαια θα πρέπει να ανατρέξουμε και στο βιβλίο του Yalom  «Το δώρο της Ψυχοθεραπείας», στο οποίο αναφέρει ότι οι θεραπευόμενοι για τον θεραπευτή τους είθισται και πρέπει να αποκτούν μια υπερμεγέθη εικόνα του προκειμένου να τον εξιδανικεύουν καθώς αναλαμβάνει να διαδραματίζει τον ρόλο του γονιού τους στην θεραπευτική τους σχέση.

Η γραφή του βιβλίου ρέει πολύ όμορφα στον αναγνώστη αν και οι συμπυκνωμένοι διανοητικοί συλλογισμοί που εμπεριέχονται σε αυτό σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να διαβαστεί χωρίς ενδοσκόπηση και εσωτερικό αναστοχασμό ή ανατροφοδότηση με συζήτηση με άλλους για τα θέματα που διαπραγματεύεται από τον αναγνώστη.  Χωρίς όμως αυτό να σημαίνει και να σηματοδοτεί ότι το βιβλίο είναι δυσνόητο ή δυσανάγνωστο. Οι χαρακτήρες του βιβλίου είναι προσεκτικά καλογραμμένοι και οι διάλογοι τους παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον σε σχέση με τις δυναμικές των ομάδων όπως αναπτύσσονται.

Συμπερασματικά, η «Θεραπεία του Σόπεναουερ» είναι άλλο ένα εξαιρετικό βιβλίο υπαρξιακής ψυχοθεραπείας που αποτελεί και μια μικρή μορφή και έκφραση βιβλιοθεραπείας. Ένα δώρο που θα δίναμε σε όσους επιλέγουν ως τρόπο ζωής τον ασκητισμό και τον απομονωτισμό, προκειμένου να μπορέσουν να επαναδιαπραγματευτούν ενδεχομένως τις επιλογές τους. Χωρίς να επιθυμούμε να γίνουμε ιερόσυλοι θα ήταν ένα ωφέλιμο δώρο σε όσους ιερωμένους επιλέγουν μακριά από τα εγκόσμια να συμβουλέψουν και να καθοδηγήσουν την ζωή του «ποιμνίου» τους.      

Όταν οι θεμελιωτές της Ψυχανάλυσης και της Ψυχοθεραπείας δίνουν ραντεβού και ενώνουν τις δυνάμεις τους για να αναμετρηθούν με μια μυθολογική μορφή της γερμανικής Υπαρξιακής Φιλοσοφίας, τότε μια αναγνωστική πρόκληση γεννάται ικανή να αποσπά με κάθε αφορμή  τον αναγνώστη από την πραγματικό κόσμο και  να τον οδηγεί σε μια φανταστική  περιδίνηση προσώπων και συμβάντων προσανατολίζοντας τον με ασφάλεια στον προορισμό της αυτοπραγμάτωσης. Αν νομίζεις ότι υποφέρεις από αγχώδεις διαταραχές, «ανεξήγητες» κρίσεις πανικού, διαταραχές πρόσληψης τροφής, κατάθλιψη ή από κάποια ανεξερεύνητη νόσο της άγριας ζούγκλας του ψυχικού κόσμου, τότε ενδεχομένως οι άτυπες κοινωνικές συμβάσεις και τα ανεπίσημα κοινωνικά πρωτόκολλα δένονται σφιχτά σαν θηλιά γύρω από τον λαιμό σου και διαβάζοντας αυτό το best seller του Irvin Yalom ίσως να μπορέσεις να αποστασιοποιηθείς από τον εαυτό σου και να βουτήξεις στα δροσερά νερά της αυτοϊασης. Η βιβλιοθεραπεία είναι μια μέθοδος, η οποία βοηθά τον θεραπευτή και τον εξυπηρετούμενο στην ανάπτυξη της θεραπευτικής σχέσης και θα μπορούσαμε να διατυπώσουμε την θέση ότι το διαπραγματευόμενο αυτό βιβλίο συνιστά ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα βιβλιοθεραπείας.

Περίληψη από το Οπισθόφυλλο

Μέσα από μια σειρά συμφωνίες, ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος ΦΡΗΝΤΡΙΧ ΝΙΤΣΕ και ο Αυστριακός γιατρός ΓΙΟΖΕΦ ΜΠΡΟΪΕΡ, ένας από τους πατέρες της ψυχανάλυσης, συναντιούνται στη Βιέννη το 19^ου αιώνα, σε μια εμπνευσμένη διαδικασία διπλής ψυχοθεραπείας. Σ’ αυτήν την περιπέτεια υπαρξιακής αναζήτησης δύο μοναδικών ανθρώπων εμπλέκονται ένας νεαρός ειδικευόμενος γιατρός ονόματι ΖΙΓΚΜΟΥΝΤ ΦΡΟΫΝΤ, μια θυελλώδης γυναίκα – ίνδαλμα ποιητών και ψυχιάτρων, η ΛΟΥ ΣΑΛΟΜΕ και μια σαγηνευτική ασθενής, η ΆΝΝΑ Ο., που στοιχειώνει την ψυχή του γιατρού της.

Ο διάσημος ψυχίατρος Irvin D. Yalom επινοεί στο μυθιστόρημα αυτό τη συνάντηση δύο ιστορικών προσώπων στη μητρόπολη των διανοητικών ζυμώσεων του 19^ου αιώνα, τη Βιέννη, δίνοντας μια ερμηνευτική εκδοχή της γέννησης της ψυχοθεραπείας και της σχέσης της με την υπαρξιακή φιλοσοφία. Η ψυχοθεραπευτική περιπέτεια που ξετυλίγεται κόβει την ανάσα καθώς αποκαλύπτει βήμα βήμα την ιαματική δύναμη της αληθινής σχέσης.  

Κριτική

Το «Όταν έκλαψε ο Νίτσε» είναι ένα βιβλίο αυτοβοήθειας με έναν ευφυή τίτλο προορισμένο μοιραία να εντυπωθεί στο μυαλό κάθε επίδοξου αναγνώστη. Δεν θα πρέπει να λησμονούμε ότι ο Νίτσε είναι ο δημιουργός του Υπερανθρώπου, από τον οποίο εμπνεύστηκε δυστυχώς ιδεολογικά το εθνικοσοσιαλιστικό κίνημα του Adolf Hitler και τον ενσωμάτωσε στο ιδεολογικό του οπλοστάσιο όπου σύμφωνα με αυτήν την θεώρηση ο άνθρωπος μεταξύ άλλων οφείλει και έχει την υποχρέωση να τιθασεύει τα συναισθήματα του. Ωστόσο, οι ιδέες του Νίτσε βρίσκονται σε τροχιά σύγκρουσης με τον κεντρικό πυρήνα της Ψυχοθεραπείας και της Ψυχανάλυσης και μέσα από την ρήξη την ιδεολογική που δημιουργείται, ο αναγνώστης αποκτά το προνόμιο να δοκιμάσει τις ιδέες και να έλθει σε επαφή με βασικά  αξιώματα  των επιστημών της  Ψυχολογίας και της Φιλοσοφίας.

Πρωταγωνιστής του βιβλίου είναι ο γιατρός Γιόζεφ Μπρόιερ. Ωστόσο, παρατηρούμε ότι η πλοκή του βιβλίου είναι πολυεπίπεδη. Σε πρώτο επίπεδο  ο γιατρός Μπρόιερ αλληλεπιδρά με τον Νίτσε. Ωστόσο, σε δεύτερο επίπεδο ο γιατρός Μπρόιερ αλληλεπιδρά με την αινιγματική Λου Σαλομέ και σε τρίτο επίπεδο βλέπουμε τις αλληλεπιδράσεις του γιατρού με τον νεαρό Σίγκμουντ Φρόυντ.  Οι τρεις αυτές ενότητες του βιβλίου ξεδιπλώνονται ταυτόχρονα και ο αναγνώστης διαβάζει ταυτόχρονα το νήμα τριών αυτοτελών ιστοριών που η πλοκή τους συνδέεται από έναν κοινό κορμό.

Η γλώσσα και το ύφος που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας είναι σμιλεμένα με τις τεχνικές της αφηγηματικής θεραπείας που υιοθετεί ως έμπειρος ψυχοθεραπευτής ο Irvin Yalom με αποτέλεσμα να κεντρίζουν το ενδιαφέρον και να οξύνουν περαιτέρω την περιέργεια του αναγνώστη. Ο Μπρόιερ που εμφανίζεται να συμμετέχει σε ένα πειραματικό παιχνίδι αποκάλυψης και αποφόρτισης της έντασης του Νίτσε εμπλέκεται σε μια διαδικασία διττής θεραπείας  ξεγυμνώνοντας στα μάτια του θεραπευόμενου του τις πιο μυχιες πτυχές της ζωής του και δίνοντας στην πραγματικότητα τα ηνία της θεραπείας και την εξουσία κατεύθυνσης και προσανατολισμού της στον ίδιο τον Νίτσε. Η αφηγηματική θεραπεία αποτελεί ένα κοινό ταξίδι θεραπευτή και θεραπευόμενου και καταφαίνεται μέσα από το βιβλίο αυτό ότι οι σχέσεις ισχύος και εξουσίας ανακατευθύνονται κυκλικά μεταξύ των δύο προσώπων χωρίς να αποκτούν μια μόνιμη και σταθερή δομή.

Συμπερασματικά, το βιβλίο αυτό του Irvin Yalom είναι ένα  μυθιστόρημα, το οποίο ενέχει αρκετά στοιχεία αυτοβοήθειας και προσωπικής ανάπτυξης για όποιον ενδιαφέρεται. Ενδεχομένως οι φοιτητές και οι σπουδαστές πανεπιστημιακών ακαδημαϊκών τμημάτων Φιλοσοφίας και Ψυχολογίας να το διαβάσουν με πολύ ζωηρό ενδιαφέρον και  ζήλο. Το «όταν έκλαψε ο Νίτσε» ανήκει στην κατηγορία των βιβλίων που μας πλημμυρίζουν ενθουσιασμό και μας χαρίζουν χρόνους εσωτερικής αταραξίας και πολύτιμες στιγμές βουβής περισυλλογής. Δεδομένου ότι ο Irviν  Yalom δεν επιστράτευσε στο έργο του αυτό μια στείρα εξιστόρηση μιας ονειρικής φανταστικής ιστορίας αλλά φρόντισε και ζωντάνεψε αρκετά την όλη αφήγηση του μυθιστορήματος του με αποτέλεσμα να διαβάζεται αρκετά ξεκούραστα και ο αναγνώστης να βρίσκει σε αρκετά σημεία του βιβλίου αυτού ένα ασφαλές καταφύγιο για να αγκυροβολεί τον γόνιμο αναστοχασμό του σε ένα απάνεμο λιμάνι σκέψεων και ιδεών αποδεικνύει ότι ο συγγραφέας του βιβλίου αυτού αποτελεί μια λογοτεχνική μεγαλοφυΐα. Ο Irvin Yalom παντρεύει αριστουργηματικά την τέχνη του λόγου με την αφηγηματική θεραπεία και το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι μαγικό. Ίσως οι αναγνώστες αυτού του βιβλίου να θυμούνται συχνότερα να αφουγκράζονται τους χτύπους της ματωμένης καρδιάς τους από το  να κρύβουν το αγρίμι τους στα ερεβώδη βάθη των σπηλαίων τους.

Προς Θεού μην αγγίξετε και μην διαβάσετε για κανέναν λόγο αυτό το βιβλίο αν είστε πολέμιος της εγκωμολογίας και της τυπικής εορταστικής απονομής επαίνων και βραβείων σε καλλιτεχνικά έργα! Η απονομή του Α’ Βραβείου Παιδικής Λογοτεχνίας το 1994  για την «Νινέτ» θα σας «τυφλώσει» με αποτέλεσμα να νιώθετε ανήμπορος  στην εξέταση του έργου αυτού της Ζωρζ Σαρή και να καθίσταται αδύνατον να σταθείτε αδέσμευτοι επιρροής από τα λιβανιστήρια και τις δοξολογίες των θεσμικών καλλιτεχνικών οργάνων .

Προς Θεού μην αγγίξετε και μην δοκιμάσετε να διαβάσετε για κανέναν λόγο αυτό το βιβλίο εάν επιπλέον απορρίπτετε την αξία των μηχανισμών του τυπικού σχολικού συστήματος, της σχολικής γνώσης και του περιεχομένου των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών σε συνάρτηση με τα σχολικά εγχειρίδια. Η ύπαρξη σχετικού αποσπάσματος της «Νινέτ» στους μαθητές της Α Γυμνασίου στα πλαίσια της εκπαιδευτικής διαδικασίας και της διδασκαλίας του μαθήματος των Νέων Ελληνικών θα σας αποθαρρύνει στο να εκτιμήσετε την αληθινή λογοτεχνική αξία του έργου αυτού με αποτέλεσμα να κυριευθείτε από ένα διάχυτο αίσθημα δυσπιστίας και αμφιβολίας.   

Προς Θεού μην αγγίξετε και μην τολμήσετε να διαβάσετε για κανέναν λόγο αυτό το βιβλίο εάν εξακολουθεί να διαδραματίζεται μέχρι και την στιγμή που το συλλογίζεστε  ο πόλεμος στην Ουκρανία. Οι ιστορικές αναφορές και πληροφορίες που παρέχονται αφειδώς από την συγγραφέα σε μια εντελώς διαφορετική ιστορική περίοδο από την σημερινή ενδεχομένως να κλυδωνίσουν την οπτική σας και την τοποθέτηση σας για τα πράγματα σε σχέση με την σημερινή «ορθή πλευρά της ιστορίας».    

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΠΟ ΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

Μήπως ο καθένας μας δε θα ήθελε να ζήσει στην Κωνσταντινούπολη, στην Οδησσό, στην Αθήνα, στο Παρίσι ή στο Σαιν Λουί της Σενεγάλης;

Ποιος δε θα ζήλευε τη Νινέτ, που έζησε σε τόσα μέρη; Η Νινέτ, κορίτσι ατίθασο και γεμάτο ερωτήματα, μοιάζει να έχει «σηκώσει μπαϊράκι» από τη στιγμή σχεδόν που γεννήθηκε. Τι ψάχνει να βρει στις πόλεις και στις χώρες όπου έζησε;

Τι είναι εκείνο που κάνει τις αδερφές της να τη θαυμάζουν, τις θείες της ν’ απορούν, τους φίλους της να στέκουν αμήχανοι μπροστά της; Το μυστικό της Νινέτ θα μας αποκαλυφθεί άραγε;    

ΚΡΙΤΙΚΗ

       Πρωταγωνίστρια του λογοτεχνικού αυτού έργου της Ζωρζ Σαρή – όπως εξάλλου δηλώνει και ο ίδιος ο τίτλος του – είναι η Νινέτ. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το βιβλίο αυτό ανήκει σε μεγάλο βαθμό στους κόλπους της μυθιστορηματικής βιογραφίας καθώς κεντρικό πρόσωπο αναφοράς είναι η μεγαλύτερη αδερφή της Ζωρζ Σαρή, το μεγαλύτερο παιδί της οικογένειας Σαριβαξεβάνη, η Νινέτ. Η «Νινέτ» χωρίζεται σε πέντε ενότητες σε σχέση με την πόλη όπου εκτυλίσσεται η υπόθεση της ιστορίας της χωρίς ωστόσο η αφήγηση να χάνει την γραμμικότητα της. Έτσι βλέπουμε ότι οι χωρικές ενότητες του έργου είναι οι ακόλουθες: Οδησσός, Αθήνα, Παρίσι, Σαιν Λουί και – ξανά – Αθήνα. Ωστόσο, η ιστορία ξεκινά από την Κωνσταντινούπολη, όπου και είναι η πόλη όπου γεννιέται η Νινέτ. Αξίζει να αναφερθεί ότι στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου υπάρχουν και ασπρόμαυρες  φωτογραφίες των χαρακτήρων και των διάφορων τοποθεσιών που επισκέφτηκαν οι πρωταγωνιστές της ιστορίας

          Ο γραπτός λόγος της Ζωρζ Σαρή είναι μεστός από ιδιωματισμούς και πλούσιος σε γλωσσικά σχήματα. Ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι η συγγραφέας έχει επεξεργαστεί σε βάθος τους χαρακτήρες του έργου της  και η αφήγηση της αντανακλά μια μυθιστοριογράφο υψηλού επιπέδου σπάνιος φορέας μιας ανώτερης μόρφωσης και παιδείας. Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι μολονότι έχουμε διαβάσει αρκετά ελληνικά βιβλία παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας δυσκολευόμαστε σημαντικά να βρούμε εφάμιλλους συγγραφείς σήμερα όπως της Ζωρζ Σαρή ή της Άλκης Ζέη.    

          Οι εθνοτικές συγκρούσεις και ο ρατσισμός μολονότι συνιστούν μια από τις βασικές θεματικές του βιβλίου, ωστόσο η «Νινέτ» εμπεριέχει και αρκετές προκαταλήψεις και έμφυλα στερεότυπα. Είναι θλιβερό διότι φαίνεται ότι και η νέα γενιά  αναπαράγει και κυοφορεί στην επόμενη γενιά την ανωτερότητα της φύσης του άντρα έναντι της γυναίκας έστω και υπήρρητα. Ωστόσο , από την άλλη ας αναλογιστούμε και το ιστορικό πλαίσιο της εποχής και ας μην λησμονούμε ότι το έργο εκδόθηκε πρώτη φορά στα ελληνικά γράμματα το 1993.    

          Το βιβλίο αυτό αποτελεί εν ολίγοις ένα νοερό ταξίδι και μια ιστορική αναφορά στον εκτοπισμό και τον ξεριζωμό των προσφύγων ανεξαρτήτων τόπου προέλευσης. Συγκεκριμένα στην Νινέτ γίνεται αναφορά στην Μικρασιατική Καταστροφή και τις εκκαθαρίσεις των Νεότουρκων, στον εκτοπισμό των ελλήνων από την Οδησσό της Ουκρανίας λόγω της ανόδου του σταλινισμού και στον αντισημιτισμό που αναπτύχθηκε σε κάποιες χώρες της Ευρώπης μετά της άνοδο του φασισμού. Η μετανάστευση εμπεριέχει και την έννοια της οικονομικής μετανάστευσης και αποτελεί έναν πρόσθετο λόγο που  επέλεξε η μητέρα της Νινέτ να εγκαταλείψει την χώρα της και να εγκατασταθεί με τον πατέρα της στην Αθήνα.   Η ιστορία της Νινέτ συντροφεύει τον αναγνώστη καθώς επισκέπτεται η ηρωίδα τα διάφορα μέρη και το βιβλίο τελειώνει με μια γλυκόπικρη γεύση ζαχαρένιας μελαγχολίας. Μιας μελαγχολίας για το χτες που χάθηκε για πάντα. Μιας μελαγχολίας για το αύριο που αλλιώς το φανταζόταν η ηρωίδα και διαφορετικά ενδεχομένως εξελίχθηκε για τις προσδοκίες μας ως αναγνώστη . Μιας μελαγχολίας για τους ίδιους τους ήρωες που προσπαθούν να εκλογικεύσουν και να συμφιλιωθούν με τις επιλογές τους αλλά εν τέλει βρίσκονται και οι ίδιοι εγκλωβισμένοι στις ιστορίες που σχεδίασε για κείνους η συγγραφέας τους και εκείνοι πλέον γίνονται μαριονέττες της λογοτεχνικής φαντασίας της.

          Εν κατακλείδι, η Νινέτ είναι ένα βιβλίο, το οποίο διαβάζοντας το δε θα νιώσετε σοφότεροι αλλά ενδεχομένως να συναντήσετε εμπειρίες που σε διαφορετική περίπτωση θα ήταν μάλλον αδύνατον να φανταστείτε ότι μπορείτε να τις βιώσετε για να εξερευνήσετε τον εαυτό σας και μέσω της ενσυναίσθησης να επιτύχετε να  τον «εμπλουτίσετε» μέσω αντίστοιχων αναγνωστικών  εμπειριών. Η «Νινέτ»  είναι ένα βιβλίο που αποτυπώνει μια εποχή που δυστυχώς έχει περάσει ανεπιστρεπτί όταν οι παραδοσιακές αξίες και η οικογένεια δεν ήταν θεσμοί νεκροί και πεθαμένοι αλλά ζωντανά κύτταρα μιας προοδευτικής κοινωνίας. Ένα βιβλίο ακόμη της Ζωρζ Σαρή που επιβεβαιώνει ότι η απουσία της σήμερα είναι ακόμη περισσότερο αισθητή για το νεανικό λογοτεχνικό κοινό.     

Αποπροσανατολισμένος μεσήλικας οδηγεί την φιλαναγνωστική του περιέργεια κρατώντας στα χέρια του σταθερά το  τιμόνι στις λεωφόρους της φαντασίας και ξαφνικά πατάει φρένο απότομα αποφασίζοντας να επιστρέψει και να οδηγήσει το όχημα του νου του διασχίζοντας τα  «Χεγια» της Ζωρζ Σαρή. Η διαδρομή αρκετά ευχάριστη και οι αναμνήσεις από την υφολογική γραφή της συγγραφέως και τις εικόνες που δημιουργεί προκαλούν ρίγη συγκίνησης. Δυσκολίες εμφανίστηκαν μόνο στην ανηφόρα του περιεχομένου που επέλεξε η Ζωρζ Σαρή και για τον λόγο αυτό κιόλας η συγκεκριμένη θεματική μολονότι έχουν περάσει ήδη 35 χρόνια από την 1η έκδοση του βιβλίου δεν αποτελεί από τις θεματικές που συνηθίζουν να επεξεργάζονται οι έλληνες συγγραφείς εφηβικών μυθιστορημάτων. Κατά την πορεία του Χαλαζία στον προορισμό του δεν σημειώθηκαν αρκετές αλλαγές ταχυτήτων, εφόσον απολάμβανε να τρέχει με υψηλή ταχύτητα και στροφές για να αγγίξει το συντομότερο δυνατόν την ένταση της λύτρωσης που συνήθιζε να προσφέρει η συγγραφέας στη λήξη της προσωπικής του αναμέτρησης μέσα από την τροχιοδρομική διαδρομή που έχει χαράξει η αγαπημένη στο εφηβικό κοινό λογοτέχνης. Μολονότι όμως τα «Χέγια» ταξίδεψαν τον Χαλαζία οι ζώνες ασφαλείας δεν αφήνουν τον αναγνώστη να ταξιδέψει ξένοιαστα και τον κρατούν όμηρο της πιο ωμής και σκληρής πραγματικότητας. Για τον λόγο αυτόν εφιστούμε την προσοχή διότι για τους  ονειροπόλους έφηβους ταξιδιώτες η εμπειρία αυτού του βιβλίου ενδεχομένως και να γίνει ένα οδυνηρό τροχαίο δυστύχημα με πληγωμένα όνειρα και ακρωτηριασμένα οράματα.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΠΟ ΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

Η Μάτα τελειώνει το λύκειο στη Λαμία, ξέγνοιαστη, με τον πατέρα της και την ανύπαντρη θεία της. Ωστόσο, της κρύβουν κάποιο μυστικό. Η μητέρα της ποια ήτανε; Ζει ή στα αλήθεια έχει πεθάνει; Πρέπει, θέλει να το μάθει. Και τελικά,  αθελά της μαθαίνει ποιος ήτανε ο πατέρας της. Θα σκοντάψει βίαια πάνω στο παρελθόν του. Θα συγκρουστεί μαζί του. Η Μάτα θα εγκαταλείψει τον πατέρα της;

Με την απαράμιλλη τέχνη της η Ζωρζ Σαρή μας παίρνει μαζί της μέχρι το τέλος της ιστορίας αυτής. Ανιχνεύουμε μαζί της τα εφηβικά προβλήματα….

Κριτική

          Ένα λαογραφικό εθιμογραφικό χρονογράφημα με στοιχεία επιστολικής μυθιστοριογραφίας συνιστά το κείμενο που εκδόθηκε το 1987 από τη δημοφιλή συγγραφέα παιδικών και εφηβικών βιβλίων, την Ζωρζ Σαρή στο οποίο και αποτυπώνονται έντονες οι οσμώσεις των εφηβικών αγωνιών και της σφυρηλάτησης μιας πρόωρης πολιτικής συνείδησης. Ο χρόνος έκδοσης του βιβλίου δεν είναι τυχαίος δεδομένου ότι τη δεκαετία του 1980 η Ελλάδα διέρχεται μια περίοδο όπου οι πολίτες παρουσιάζουν έντονη πολιτική οργάνωση στη δημόσια ζωή τους και οι κοινωνικοί αγώνες αποκτούν όλο και μεγαλύτερη παρουσία στη δημόσια δράση. Καταλήψεις σχολικών μονάδων, απεργίες, κλείσιμο επιχειρήσεων, διαδηλώσεις συνιστούν ορισμένες μόνο εκφάνσεις και όψεις της δράσης των πολιτών που ενδιαφέρονται πλέον στη Μεταπολίτευση να έχουν μια συμμετοχική δράση στα κοινά.

          Ο γραπτός λόγος της συγγραφέως συνιστά μια όαση για τον αναγνώστη κάθε ηλικίας και μέσα από «τα Χέγια» δίνεται η ευκαιρία στο αναγνωστικό κοινό να έρθει σε μια πρώτη επαφή και με το έργο του Οδυσσέα Ελύτη. Στοιχεία της λαϊκής μας παράδοσης και της εθνογραφίας παρουσιάζονται και αποτυπώνονται μέσα από την αφήγηση και την παρουσίαση της τοπικής καρναβαλικής διονυσιακής γιορτής –  τα «Χέγια» – σε ένα χωριό έξω από την Λαμία όπου και διαδραματίζεται ένα σημαντικό μέρος της δράσης.

          Το μήνυμα που θέλει να μεταλαμπαδεύσει η Ζωρζ Σαρή στη νέα γενιά αναγνωστών έρχεται σε σύγκρουση με το προσωπικό μας κώδικα αξιών και μολονότι συναισθανόμαστε ότι οι προθέσεις της ήταν αγνές, προκειμένου να προφυλάξει και να προστατέψει τους μελλοντικούς ενήλικες εντούτοις καταλήγει να αγγίζει τα όρια της ανηθικότητας και της ηθικής κατάπτωσης. Σε κάποιο σημείο η Ζωρζ Σαρή σημειώνει το δίπολο «παθητική αντίσταση» και «παθητική εκτόνωση» και μολονότι εξηγεί με πολύ οξυδερκή τρόπο τους κινδύνους και τις απειλές και για τις δύο καταστάσεις ωστόσο επιλέγει να ισορροπήσει στο δρόμο της συμφιλίωσης και της αποδοχής. Ωστόσο, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι οι διαδοχικές και αλλεπάλληλες οπισθοχωρήσεις καταλήγουν εντέλει να είναι ατελέσφορες και να οδηγούν εντέλει στην παθητική αποδοχή της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας μηδενίζοντας κάθε απόπειρα ατομικής και συλλογικής δράσης που στόχο έχει την αλλαγή.  Αν συστηματικά οι πολίτες αποφεύγουν στρατηγικά  την σύγκρουση τότε καμία αλλαγή δεν θα είναι εφικτό να συντελεστεί. Αναλογιζόμενοι ότι οι έφηβοι εμφορούνται και από ένα πνεύμα ανατροπής και επαναστατικότητας, το συγκεκριμένο βιβλίο δοκιμάζει ενδεχομένως να κατευνάσει τα πάθη τους και να τους γαλουχήσει στην «κριτική αποδοχή».

          Αξίζει να σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο βιβλίο της Ζωρζ Σαρή που εκδίδεται απ τις εκδόσεις Πατάκη έρχεται ενδεχομένως σε νοερή αντίθεση με τις ιδέες του βιβλίου του Peter Dickinson  «το έβδομο κοράκι» των ίδιων εκδόσεων.

          Συμπερασματικά, «τα Χέγια» είναι ένα εφηβικό μυθιστόρημα που κάνει ιστορικές αναφορές στην περίοδο της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών και περιγράφει τα ζητήματα και τις αγωνίες της εποχής. Η ανεργία, η αστυφιλία, οι παρωχημένες νοοτροπίες που επικρατούσαν για κοινωνική άνοδο και επαγγελματική αποκατάσταση, οι γενικές συνελεύσεις των μαθητών και των φοιτητών συνιστούν ορισμένους μόνο από τους θεματικούς πυρήνες, με τους οποίους καταπιάνεται με επιτυχία η συγγραφέας σε σχέση με την πένα της. Ωστόσο, αξίζει να σημειώσουμε ότι και το βιβλίο αυτό μπορεί να αποτελέσει σημαντική πηγή άντλησης πλούσιου λαογραφικού στοιχείου.          

Αποστολή ενός σκηνοθέτη δεν είναι να ενορχηστρώνει παραστάσεις εγκλωβισμένες στα στεγανά μιας προσωπικής αισθητικής αδύναμες να αποδράσουν από το μοτίβο μιας εσαεί πρόβας. Αντιστοίχως, έργο ενός μουσουργού δεν είναι να συντονίζει τα μέλη ενός μουσικού συνόλου  να παίζει κλειδωμένο στα αυτιά του την λούπα μιας μουσικής σύνθεσης αδυνατώντας να παρουσιάσει μια μελωδία ως σύνολο σε ένα μουσικόφιλο κοινό. Όταν η Ψυχοθεραπεία μετατρέπεται σε Κυκλοθεραπεία και η Λογοτεχνία μετασχηματίζεται  σε Κολυμβήθρα του Σιλωάμ για να βουτήξει ο Irvin Yalom τα ακάθαρτα της ψυχοθεραπευτικής πράξης, τότε το περιτύλιγμα των ψυχολογικών θεωριών (Βλέπε για παράδειγμα Θεωρία των Διαπροσωπικών Σχέσεων και  Θεωρία του Διπλού Δεσμού) όσο λαμπερό και μεγαλειώδες και αν φαίνεται… όμορφα καίγεται. Η θεραπευτική πράξη θα πρέπει να αποτιμάται όχι αποκλειστικά με όρους  -αν και αμφίβολης – αποτελεσματικότητας αλλά και με όρους αποδοτικότητας. Εξαρτημένα υποκείμενα επισκέπτονται συστηματικά τα ψυχοθεραπευτικά τους τοτέμ αποστεγνώνοντας τα ασφαλιστικά ταμεία και τα πορτοφόλια τους αναβάλλοντας την ζωή τους σε μια άλλη…ζωή. Βολικές εξηγήσεις και θεωρητικά και ερμηνευτικά σχήματα κουμπώνουν πάντα σε ερευνητικές υποθέσεις ικανές να δικαιολογήσουν μια αλόγιστη οικονομική σπατάλη χρημάτων και χρόνου στους ψυχοθεραπευτικά εθισμένους του Πρώτου Κόσμου.  

Ένα εξέχον πανεπιστήμιο χρηματοδοτεί εν αγνοία του το συγγραφικό εγχείρημα του Irvin Yalom με την καταγραφή παράλληλων μονολόγων μιας ασθενούς με τον θεραπευτή της. Το τερπνόν μετά του ωφελίμου δηλαδή. Και ο Νόμος του Ιπποκράτη ομοιάζει με μια ρομαντική ανάμνηση της εποχής της αθωότητας.  

                  ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΠΟ ΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

Αλλά η μεγαλύτερη μαγεία που μπήκε ποτέ στη ζωή μου δεν είναι οι λέξεις, είναι τα αληθινά αισθήματα κι οι αληθινές πράξεις, όπως να κλαίω και να χτυπιέμαι. Χάνομαι μιλώντας. […]. Καθόμουνα σαν πηλός σ’ εκείνη την πολυθρόνα προσποιούμενη πως διαθέτω συναισθήματα και σχήμα.

-ΤΖΙΝΝΥ

Είναι σαν να φέρνει το δικό της γκρίζο σκηνικό και να το στήνει πολύ επιδέξια μέσα στα πρώτα λεπτά της ώρας. Πολύ σύντομα έχω μπλεχτεί στο δράμα. Νιώθω τον κόσμο όπως τον νιώθει εκείνη: μια παράξενη, αλλόκοτη, κυκλική μελαγχολία. Αρχίζω να μοιράζομαι την ίδια απελπισία.

-ΔΡ. ΓΙΑΛΟΜ

Η Τζίννυ Έλκιν είναι μια νεαρή πολλά υποσχόμενη συγγραφέας με ψυχικά προβλήματα. Κατά καιρούς έχει χαρακτηριστεί από ψυχιάτρους «σχιζοειδική… με οριακά ψυχωτικές νοητικές διεργασίες». Έχοντας δοκιμάσει ποικίλες θεραπείες, ξεκινά τελικά ατομική ψυχοθεραπεία με τον Ίρβιν Γιάλομ στα εξωτερικά ιατρεία του Πανεπιστημίου Στάνφορντ. Το «Κάθε μέρα λίγο πιο κοντά» είναι προϊόν του θεραπευτικού τους συμβολαίου, στο οποίο συμφώνησαν να καταγράφουν χωριστά τις εντυπώσεις και τα συναισθήματα τους από κάθε συνεδρία. Στις σελίδες του βιβλίου ξετυλίγεται για πρώτη φορά η σχέση θεραπευτή και θεραπευομένου χωρίς καμιά μυθοπλασία. Το μόνο φανταστικό στοιχείο είναι το όνομα της θεραπευόμενης, αφού για λόγους ιατρικού απορρήτου ήταν απαραίτητη η απόκρυψη της ταυτότητας της.  Σ’ αυτή την ανταλλαγή σημειωμάτων, που μοιάζει σχεδόν σαν επιστολικό μυθιστόρημα, παρακολουθούμε τον τριανταεννιάχρονο Γιάλομ και την εικοσάχρονη ασθενή του να αγωνίζονται για την εμπέδωση μιας σχέσης οικειότητας και εμπιστοσύνης που θα συμβάλλει καίρια στην ίαση.

              «Οι πολύ ευφραδείς ασθενείς μας δυσκολεύουν να τους βοηθήσουμε, κι είναι μεγάλο προνόμιο να παρακολουθούμε σε τόσο μεγάλο βάθος πως ένας από τους καλύτερους Αμερικανούς ψυχοθεραπευτές διεξάγει μία προς μία τις θεραπευτικές συνεδρίες με έναν τέτοιο άξιο αντίπαλο. Πέρα όμως από το ψυχοθεραπευτικό ενδιαφέρον, το βιβλίο αφηγείται την ιστορία δύο ανθρώπων που μοιράζονται τις δυνάμεις και τις αδυναμίες τους, επομένως μπορεί και πρέπει να διαβάζεται σαν λογοτεχνία – όχι μόνο σαν ένα σοφό και ειλικρινές μάθημα.»

-ALEX COMFORT  

Κριτική

              Ο αναγνώστης διαβάζει σε 374 σελίδες τις σουρρεαλιστικές εκρήξεις ονείρων και τα φαντασιακά παραληρήματα ζωής μιας αθώας παιδούλας που φαίνεται να διαθέτει αρκετό ελεύθερο χρόνο για τυχερά παιχνίδια, χημικούς πειραματισμούς,  φίλους και υπαρξιακές αναζητήσεις. Ωστόσο, ο ψυχοθεραπευτής αντί να αναζητήσει την πηγή των συμπτωμάτων της θεραπευόμενης του ( πονοκεφάλους και κρίσεις πανικού) στην ευκαιριακή χρήση ψυχότροπων ουσιών που κάνει και στον τρόπο ζωής που υιοθετεί τζογάροντας σε ιπποδρομίες και χαρτιά  , θεωρεί σκόπιμο η θεραπεία τους να διαρκέσει περισσότερο για να απολαύσει τα ψυχολογική τόνωση της «μεταβίβασης» της ασθενούς του προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η άρρητη απόλαυση που εισπράττει από  τον θαυμασμό του εξιδανικευμένου προσώπου του.

              O Irvin Yalom αδυνατεί να δαμάσει και να χαλιναγωγήσει τον ναρκισσισμό του και μοιάζει με το πρόσχημα της επαγγελματικής σχέσης να δοκιμάζει και να  επενδύει σε μια ενδεχόμενη σεξουαλική και ερωτική ανάφλεξη με την ασθενή του χωρίς να την προστατεύει. Όταν τα προσωπικά αισθήματα υφέρπουν και απειλούν τις επαγγελματικές σχέσεις, τότε χρέος του ψυχοθεραπευτή είναι να προστατεύσει με κάθε κόστος τον ψυχικό κόσμο της θεραπευόμενης του.

              Αξίζει να σημειωθεί ότι για άλλη μια φορά εγείρονται και άλλα ζητήματα ηθικής τάξης. Δεν αναγράφεται πουθενά στο βιβλίο αν στη δημοσίευση των σημειώσεων και του ημερολογίου των συναντήσεων του συντρόφου της θεραπευομένης με τον Irvin Yalom υπήρξε η γραπτή συγκατάθεση του για την δημοσίευση τους.

              Εν κατακλείδι, το «Κάθε μέρα λίγο πιο κοντά» είναι ένα βιβλίο χωρίς ιδιαίτερο λογοτεχνικό ενδιαφέρον. Ωστόσο, στις τελευταίες σελίδες με τον Επίλογο του Irvin Yalom οι φοιτητές ψυχολογίας και οι εραστές των επιστημών ψυχικής υγείας μπουκώνουν από επιστημονική θεωρία – ίσως και από τεκμηριωμένη δικαιολογία – για να βιώσουν μια κάποια αναγνωστική αξία του βιβλίου  και από τον Επίλογο της Ginny Elkin ξεδιψάνε  από ιδέες, εικόνες και ζωηρές λογοτεχνικές περιγραφές που έχουν τόσο ανάγκη από μια νεαρή και πολλά υποσχόμενη συγγραφέα. Ωστόσο, οι ενδιάμεσες σελίδες μοιάζουν με φλυαρία χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο. Ο αναγνώστης είναι υποψιασμένος για την έκβαση της ιστορίας και καμία έκπληξη δεν κρύβεται προκειμένου να τον αιφνιδιάσει ευχάριστα. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι ως προς τη δομή της αφήγησης το βιβλίο αυτό μοιάζει αρκετά με το «Σπίτι για Πέντε» της Λότης Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου αν και το περιεχόμενο του είναι εντελώς διαφορετικό.  Ένα βιβλίο που διαβάζεται με αποκλειστικό σκοπό την ψυχοθεραπευτική εμπέδωση, προκειμένου να σιγάσουν τις σκοτεινές αμφιβολίες τους και τις προσωπικές Ερινύες.  

Ο Ίρβιν Γιάλομ αποφασισμένος να δοκιμάσει να μεταλαμπαδεύσει το μήνυμα της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας στις ευρείες μάζες του λογοτεχνικού κοινού φορά  το ακαδημαϊκό  αλεξίσφαιρο γιλέκο του  και περιβεβλημένος με τον μανδύα του ομότιμου καθηγητή της  Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Στάνφορντ των ΗΠΑ καταφεύγει στην προκλητική επίδειξη όλων των τεχνασμάτων και των μεθοδεύσεων που ενσωματώνει στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία προκειμένου να αντλήσει προσωπικές και βιωματικές πληροφορίες των ασθενών του και να τους οδηγήσει στο μονοπάτι της  ίασης κλείνοντας το μάτι στον αναγνώστη με την σιωπηλή επίκληση στην αυθεντία του που επικαλείται βουβά – αν και όχι πάντα. Ωστόσο η ψυχοθεραπευτική πρακτική που περιγράφει με την καταγραφή, την εξιστόρηση και την συμμετοχική επεξεργασία των ονείρων των θεραπευόμενων υποκειμένων από τους ίδιους και τον Yalom ξενίζει στον μη εξοικειωμένο αναγνώστη και καταλήγει να ομοιάζει εντέλει με λαογραφική ανάσυρση και ερμηνεία θραυσμάτων της ξεχασμένης τέχνης της νεκρομαντείας. Ο θεραπευτής αναλαμβάνει να διαδραματίσει τον ρόλο του μέντιουμ και να βοηθήσει στην ίαση των ασθενών του με χρήση υπερβατικών μεθόδων και πρακτικών που παρουσιάζουν περισσότερο κοινά στοιχεία με την τέχνη της μαγείας και λιγότερο με την επιστημονική εγκυρότητα που οφείλει να επιδεικνύει και να επιβεβαιώνει σε κάθε ιατρική πράξη η άσκηση της Ιατρικής Επιστήμης. Όμως αν η υιοθέτηση  αντισυμβατικών και τολμηρών μεθόδων και τεχνικών μπορούν να ανακουφίσουν το χρόνιο άλγος και άγχος των θεραπευόμενων, τότε δεν έχουμε κανένα λόγο παρά να αποδώσουμε σεβασμό σε αυτόν τον σημαντικό εκπρόσωπο της υπαρξιακής σχολής της ψυχιατρικής ,τον δήμιο του έρωτα, τον Irvin Yalom.   

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΠΟ ΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

«Δεν μ’ αρέσει να δουλεύω με ερωτευμένους. Ίσως γιατί τους ζηλεύω –κι εγώ ο ίδιος λαχταράω να μαγευτώ. Ίσως πάλι γιατί ο έρωτας και η ψυχοθεραπεία είναι μεταξύ τους ασύμβατα. Ο καλός θεραπευτής πολεμάει το σκοτάδι και ζητάει tο φως, ενώ ο έρωτας συντηρείται από το μυστήριο και καταρρέει μόλις αρχίσεις να τον εξετάζεις σχολαστικά. Κι εγώ σιχαίνομαι να γίνομαι ο δήμιος του έρωτα.»   

Δέκα αληθινές ιστορίες ψυχοθεραπείας από την κλινική εμπειρία του Ίρβιν Γιάλομ. Δέκα ανθρώπινες σχέσεις – δέκα θεραπευτικές περιπέτειες. Σ’ αυτή τη σπάνια περιγραφή του αφοσιωμένου θεραπευτή την ώρα της δουλειάς του, ένας δάσκαλος της ψυχιατρικής έρχεται ανοιχτά αντιμέτωπος όχι μόνο με τα δικά του συναισθήματα και σφάλματα αλλά και με την αβεβαιότητα που υπάρχει στην καρδιά της θεραπευτικής σχέσης. Ο Γιάλομ στρέφει εδώ τον προβολέα τόσο στους ασθενείς όσο και στον εαυτό του. Περιγράφει και μελετά τη διαδικασία της εξερεύνησης, τη διαδικασία της συμμετοχής μέσα στην ψυχοθεραπεία και για τα δύο μέρη. Μοιράζεται μαζί μας τις χαρές και τις επιτυχίες του, αλλά και – ακόμα πιο συναρπαστικό – τις αγωνίες του, τους περιορισμούς και τις αποτυχίες του στην κοινή του πορεία προς την αναζήτηση της αλήθειας και της ίασης με τον καθέναν από τους δέκα πρωταγωνιστές των ιστοριών του. Οι σαγηνευτικές αυτές ιστορίες προχωρούν πέρα απ’ την ψυχοθεραπεία και μιλούν για την ανθρώπινη μοίρα μ’ όλη της τη σπαρακτική παραδοξότητα. Και σ’ αυτές ο Ίρβιν Γιάλομ επιτυγχάνει ένα πάθος κι ένα χιούμορ αντάξιο του ίδιου του Τσέχοφ.

Ο Δήμιος του Έρωτα, ο ίδιος ο θεραπευτής, είναι ο ενδέκατος θεραπευόμενος σ’ αυτές τις δέκα ψυχοθεραπευτικές ιστορίες.

Ο Δήμιος του Έρωτα πρωτοδημοσιεύτηκε το 1990 και είναι το πρώτο βιβλίο του Ίρβιν Γιάλομ όπου ο διάσημος ψυχοθεραπευτής, μετά τα παγκοσμίως γνωστά επιστημονικά του βιβλία, επιχειρεί να αφηγηθεί λογοτεχνικά ιστορίες ψυχοθεραπείας. Παραμένει μέχρι σήμερα σημείο αναφοράς στο λογοτεχνικό του έργο.

«Ο Ίρβιν Γιάλομ γράφει σαν άγγελος για τους δαίμονες που μας πολιορκούν. Αυτές οι υπέροχα δουλεμένες αληθινές ιστορίες προχωρούν πολύ πιο πέρα απ’ την ψυχοθεραπεία. Είναι διεισδυτικά και συγκινητικά παραμύθια ζωής από έναν σοφό ψυχοθερπαυετή.» ROLLO MAY

«Ο Δήμιος του έρωτα  είναι ένα από εκείνα τα σπάνια βιβλία που υπαινίσσονται όχι μόνο το μυστήριο αλλά και την ποίηση της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας. Οι καλύτεροι θεραπευτές είναι, εν μέρει τουλάχιστον, ποιητές. Μ’ αυτό το συγκλονιστικό βιβλίο του ο Ίρβιν Γιάλομ ανήκει πλέον σ΄aυτή την κατηγορία». ERICA YONG        

ΚΡΙΤΙΚΗ

Ο Έρωτας και ο Θάνατος παίζουν διαχρονικά το παιχνίδι της διελκυστίνδας και οι άνθρωποι προσπαθούν να παραμείνουν όρθιοι να αντέξουν και να καταλάβουν. Ο Irvin Yalom μας συστήνει δέκα ιστορίες διαφορετικών ανθρώπων και μας ξεναγεί στους προβληματισμούς και τις αγωνίες τους. Ως ένας άλλος «παλαιοντολόγος» κάνει «εξορύξεις» αντλώντας στοιχεία και απαντήσεις και συλλέγει πολύτιμες πληροφορίες, προκειμένου να βοηθήσει τους θεραπευόμενους του να βρουν το θάρρος να αγγίξουν τις δυσλειτουργίες τους και να τις κανονικοποιήσουν.

Η ταπείνωση των θεραπευόμενων και η αυτολύπηση τους προκαλεί αισθήματα ικανοποίησης και αναγνωστικής σαδιστικής εκτόνωσης στους αναγνώστες με αποτέλεσμα να διαβάζουν τις ιστορίες με ευχαρίστηση. Ο Irvin Yalom ως ένας άλλος επιθεωρητής Κλουζώ καταφέρνει να πλαισιώσει τα προβλήματα τους και ως ένα βαθμό να επιλύσει τα αινίγματα της ζωής τους. Το γεγονός ότι πρόκειται για δέκα αυτοτελείς ιστορίες δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να διαβάζει το κάθε περιστατικό χωριστά χωρίς να κουράζεται.

Δεδομένου ότι το συγκεκριμένο βιβλίο απαρτίζεται από δέκα ιστορίες και σύμφωνα με το οπισθόφυλλο του βιβλίου υπάρχει και μια κρυμμένη ενδέκατη ιστορία που είναι η αφήγηση και η εμπειρία του συγγραφέα μπορούμε να εξάγουμε το συμπέρασμα ότι ουσιαστικά οι ιστορίες του βιβλίου είναι δώδεκα. Εξάλλου δεν θα πρέπει να λησμονείται ότι στον αριθμό δώδεκα διαχρονικά  έχουν οι άνθρωποι προσδώσει μαγικές και υπερφυσικές ιδιότητες. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε εξάλλου ότι από τα αρχαία χρόνια οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν στην ύπαρξη δώδεκα θεών και εν συνεχεία με την εγκαθίδρυση της χριστιανικής πίστης δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι οι Απόστολοι ήταν δώδεκα.  Ωστόσο,  θα αναρωτηθείτε τώρα ποια είναι η δωδέκατη ιστορία; Η δωδέκατη ιστορία είναι το προϊόν του πλάσματος της υποκειμενικής φαντασίας που διαδραματίζεται στο κεφάλι του κάθε αναγνώστη σύμφωνα με τις εμπειρίες και τα βιώματα του.

          Εν κατακλείδι ο Δήμιος του Έρωτα είναι ένα βιβλίο που θα ενθουσιάσει τους φοιτητές των τμημάτων ψυχολογίας και τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας και θα μυήσει τους αδαείς στο αποκαλυπτικό μυστήριο της ψυχοθεραπείας. Αν ωστόσο, δεν ανήκεις στο κοινό που συγκινείται από την «ποίηση» της ψυχοθεραπείας τότε το λογοτεχνικό κείμενο δεν έχει κάποια ιδιαίτερη ή μοναδική αξία που να προσελκύσει το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού αλλά το περιεχόμενο των λόγων και της οπτικής και της ερμηνείας της εκάστοτε περίπτωσης που επεξεργάζεται ο Irvin Yalom μπορεί να βοηθήσει και να λειτουργήσει λυτρωτικά  σε αντίστοιχες και ανάλογες  περιπτώσεις με αποτέλεσμα  το βιβλίο αυτό να μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα αληθινό εγχειρίδιο αυτοβοήθειας και προσωπικής ανάπτυξης.

 

Ένα επιστημονικό εγχειρίδιο συμπυκνωμένης γνώσης και ενσταλαγμένης σοφίας προορισμένο να συνεισφέρει με το υλικό του στο πεδίο της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας και να γκρεμίσει τα τείχη κάθε κλειστοφοβικής προσέγγισης που αποπροσανατολίζει τα υποκείμενα και τα οδηγεί στην ανηδονία βίωσης της ζωής τους και στην υπεκφυγή ανάληψης πάσας ευθύνης για το μεγάλο δρασκελισμό προς την ατομική ελευθερία τους και την αυτοπραγμάτωση τους. Ένα βιβλίο που μας υπενθυμίζει ότι ο θάνατος δεν θα πρέπει να νοηματοδοτείται ως ένας απειλητικός εμμονικός εφιάλτης της ζωής που ελλοχεύει κάθε στιγμή να την αφαιρέσει αλλά ως μια κατάσταση όπου όλα τα πλάσματα της φύσης ως πεπερασμένα όντα είναι μοιραίο να τα αγγίξει η φθορά του χρόνου και η αποσύνθεση. Ένα βιβλίο που διαπραγματεύεται τον θάνατο αλλά περισσεύει από ζωή. Μια πραγματεία που αποτείνεται αφενός σε εκκολαπτόμενους θεραπευτές και επαγγελματίες ψυχικής υγείας, οι οποίοι υποστηρίζουν θεραπευόμενους που αντιμετωπίζουν άγχος θανάτου και αφετέρου σε ένα αναγνωστικό κοινό, το οποίο ενδιαφέρεται για βιβλία αυτοβελτίωσης.

Περίληψη από το Οπισθόφυλλο

Από τον Συγγραφέα των βιβλίων Όταν έκλαψε ο Νίτσε, Στο ντιβάνι, Ο δήμιος του έρωτα, Το δώρο της ψυχοθεραπείας, Η θεραπεία του Σοπενάουερ, Η μάνα και το νόημα της ζωής έρχεται τώρα ένα ξεχωριστό βιβλίο που αντικρίζει καταπρόσωπο τη μεγαλύτερη δυσκολία με την οποία ερχόμαστε όλοι αντιμέτωποι: το πώς να ξεπεράσουμε τον παραλυτικό τρόμο μας για τον θάνατο.

Γραμμένο με τον μοναδικό τρόπο του Ίρβιν Γιάλομ, το βιβλίο Στον κήπο του Επίκουρου συμπυκνώνει το έργο και την προσωπική εμπειρία μιας ολόκληρης ζωής σε μια βαθύτατα ενθαρρυντική προσέγγιση στο οικουμενικό ζήτημα της θνητότητας. Ο Γιάλομ δείχνει ότι στον πυρήνα του άγχους μας βρίσκεται συχνά ο φόβος του θανάτου. Στη συνειδητοποίηση αυτή οδηγεί πολλές φορές μια «αφυπνιστική εμπειρία» – ένα όνειρο, μια αρρώστια, μια τραυματική εμπειρία ή το γεγονός ότι γερνάμε.

Ανάμεσα σε συγκινητικές προσωπικές ιστορίες ανθρώπων που πασχίζουν να νικήσουν τον τρόμο του θανάτου εντάσσεται ένα κεφάλαιο βαθύτατων αυτοβιογραφικών εξομολογήσεων του Γιάλομ. Με το βιβλίο αυτό ο μεγάλος ψυχοθεραπευτής μας προτείνει διάφορες μεθόδους, με τις οποίες μπορούμε να διαχειριστούμε τον τρόμο, και τελικά καταφάσκει στη ζωή. Και το σημαντικότερο, ο Γιάλομ μας ενθαρρύνει να αγωνιζόμαστε για έναν πιο άμεσο σύνδεσμο με τους άλλους ανθρώπους.  Η συμπονετική επαφή, σε συνδυασμό με τη σοφία των μεγάλων διανοητών που πάλεψαν κι οι ίδιοι με το ζήτημα της θνητότητας, μας βοηθάει να ξεπεράσουμε τον τρόμο μας για τον θάνατο, να ζήσουμε μια ζωή πιο χαρούμενη και ουσιαστική και να αναλάβουμε τα αναγκαία ρίσκα για να πραγματώσουμε τον εαυτό μας. Πρόκειται για το πιο πρόσφατο βιβλίο του Ίρβιν Γιάλομ. Πρωτοκυκλοφόρησε στην Αμερική τον Ιανουάριο του 2008.

Κριτική

Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο.
Καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο.
Το φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή.

Με αυτά τα λόγια ο Νίκος Καζαντζάκης περιέγραφε το σπιράλ της ζωής απαλλάσσοντας την ανθρώπινη ύπαρξη από το άγχος και τον τρόμο του θανάτου. Η φιλοσοφία και η προσέγγιση του συμπίπτει με τα αξιώματα και τις θέσεις της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας όπως διατυπώνονται και αναλύονται και στο παρόν διαπραγματευόμενο βιβλίο από τον Irvin Yalom.  Ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι ο πρωτότυπος τίτλος του βιβλίου είναι  “staring at the sun” αλλά με την σύμφωνη γνώμη του συγγραφέα στην ελληνική του έκδοση επιλέχθηκε μια προηγούμενη εκδοχή του τίτλου του βιβλίου ως στον Κήπο του Επίκουρου.  

Μαρτυρίες θεραπευομένων περιγράφονται από τον Yalom μαζί με στοχασμούς και σημειώσεις του που χαρτογραφούν τον τρόμο και την αδυναμία πολλών ανθρώπων να ξεπεράσουν την συνθήκη αυτή και παραμένουν ακινητοποιημένοι και καταφανώς αδύναμοι να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής τους αφού σε κάθε βήμα τους βιώνουν τον ακροφοβικό ίλιγγο από την άβυσσο του θανάτου.    

Εν κατακλείδι, στον Κήπο του Επίκουρου μπορείς να αγγίξεις εσώτερους στοχασμούς και βουβούς διαλόγους. Θα αναψηλαφίσεις τις κρυφές φοβίες σου και θα συλλάβεις καλύτερα τους αναβλύζοντες προβληματισμούς σου που δυσκολεύεσαι να μοιραστείς με τους γύρω σου και να τους συλλάβεις. Ένα βιβλίο που δεν ενθουσιάζει το κοινό του για την γλώσσα ή το ύφος του συγγραφέα όσο για τις ιδέες που επικοινωνεί. Με το βιβλίο αυτό ο Irvin Yalom πετάει σανίδες σωτηρίας σε ένα πέλαγος απόγνωσης που πλημμυρίζει τους πάντες στις μέρες μας. Εξάλλου δεν είναι τυχαίο ότι οι επιδημιολογικοί δείκτες στα ψυχικά νοσήματα καλπάζουν ραγδαία τα τελευταία χρόνια και ειδικά μετά τον υποχρεωτικό εγκλεισμό των ανθρώπων και των μέτρων  κοινωνικής αποστασιοποίησης λόγω της πανδημίας η χρήση αντικαταλθιπτικών φαρμάκων έχει σημειώσει σημαντική αύξηση.  Αν πιστεύετε στη μεταθανάτια ζωή και στην αιωνιότητα της ψυχής αξίζει να το διαβάσετε γιατί μέσα από την συντριβή των επιχειρημάτων σας  και την υπαρξιακή συμφιλίωση με τον θάνατο θα μπορέσετε να αναγνωρίσετε και να απολαύσετε την αξία και  τις χαρές της ζωής.

Μια «θεραπευτική σχέση» οφείλει να διαφυλάσσεται και να προστατεύεται από τα μέρη που την απαρτίζουν και τα πρόσωπα που την συνθέτουν. Οι θεραπευτές  προορίζονται μέσω της ψυχοθεραπευτικής σχέσης που σφυρηλατούν να είναι σε θέση να μεταβολίσουν τις εμπιστευτικές εξομολογήσεις και τις προσωπικές εμπειρίες  των «ετοιμοθάνατων εφημερόπτερων» και των «ψυχικά πληγωθέντων zombies» σε μια χαρτογραφημένη γνώση του εαυτού και της προσωπικότητας του εκάστοτε υποκειμένου. Ωστόσο, ένα εμπορικό εκδοτικό εγχείρημα και ένα  ψυχαγωγικό λογοτεχνικό ανάγνωσμα δεν θα ήταν σωστό από ηθικής πλευράς να αποτελέσει προζύμι για την επεξεργασία του  ακόμη και έπειτα από την συγκατάθεση και την συναίνεση του θεραπευόμενου. Εν προκειμένω η συγκεκριμένη υιοθέτηση αυτής της πρακτική  τείνει να δημιουργεί αρκετά ερωτηματικά στους υποψιασμένους εραστές της φιλαναγνωσίας για το ήθος και τα βαθύτερα κίνητρα του καθηγητή Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ των ΗΠΑ για την ενασχόληση του με το συγκεκριμένο αντικείμενο. Οι αναγνώστες μεταμορφώνονται σε φιλοπερίεργους διαρρήκτες, οι οποίοι εκπαιδεύονται στη βίαιη εισβολή στη σφαίρα της ιδιωτικότητας των υποκειμένων κάνοντας εκούσια χρησικτησία σε απόρρητες εμπιστευτικές πληροφορίες. Ακόμη και αν ο συγγραφέας έχει επεξεργαστεί τα περιστατικά σε τέτοιο βαθμό, ώστε να διασφαλίζεται η ανωνυμία τους στο πίσω μέρος των σκέψεων του εκάστοτε αναγνώστη ελλοχεύει ο κίνδυνος ότι ο συγγραφέας μπορεί στην πραγματικότητα να φορά τον μανδύα του μηχανορράφου που μηχανεύεται την οικονομική εκμετάλλευση μέσω της εξόρυξης των πιο βαθύτερα προσωπικών κι ανεκτίμητων θησαυρών του εκάστοτε θεραπευόμενου για τον προσωπικό πλουτισμό του μέσω μιας εναλλακτικής πλέον οδού που δεν είναι άλλη από την συγγραφική παραγωγή. Ο εθισμός των αναγνωστών στο να  ψηλαφούν τα τραύματα και τις πληγές άγνωστων υποκειμένων, προκειμένου να είναι σε θέση να ταυτιστούν μαζί τους και να κινητοποιήσουν τον μηχανισμό της προβολής των δικών τους βιωμάτων και ανησυχιών και αγωνιών πάνω στους χαρακτήρες της δεδομένης συλλογής διηγημάτων ενδεχομένως να αντίκειται στο πνεύμα του Αμερικανικού Κώδικα Δεοντολογίας Ψυχολόγων.     

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΠΟ ΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

Είμαστε όλοι πλάσματα μιας μέρας. Με τα λόγια αυτά ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος υπενθύμιζε στον εαυτό του το εφήμερο της ζωής. Από αυτόν αντλεί ο  84χρονος Ίρβιν Γιάλομ τον τίτλο του νέου του βιβλίου με ψυχοθεραπευτικές ιστορίες και μας προσκαλεί να ζήσουμε μαζί του τον αγώνα, τον πόνο και τη μαγεία της ζωής και της ψυχοθεραπείας. Η σοφία του ηλικιωμένου ψυχοθεραπευτή είναι φανερή στην αμεσότητα με την οποία προσεγγίζει τον άνθρωπο που έρχεται στο γραφείο του, στα καίρια σχόλια του και στην άνεση του να μοιραστεί τις προσωπικές του αγωνίες, αν κάτι τέτοιο μπορεί να βοηθήσει τον θεραπευόμενο. Καθώς κλείνει ο κύκλος της ζωής του, η δεκτικότητα του Γιάλομ αυξάνεται. Με ταπεινότητα και ειλικρίνεια ομολογεί ότι εξακολουθεί να εκπλήσσεται, να μαθαίνει από τους θεραπευόμενους και να θαυμάζει τη δυνατότητα τους να αξιοποιούν με τον δικό τους μοναδικό τρόπο τα ιαματικά συστατικά της ψυχοθεραπευτικής συνάντησης.

Σ’ αυτές τις σελίδες θα συναντήσουμε μια νοσοκόμα, θυμωμένη και παραδομένη στη δυστυχία, χωρίς διέξοδο, η οποία έχασε τον γιο της μέσα στον κόσμο των ναρκωτικών και του εγκλήματος, και που όμως πρέπει να παρηγορεί τους προνομιούχους ασθενείς της στον δικό τους πόνο. Έναν επιτυχημένο επιχειρηματία ο οποίος στον απόηχο μιας αυτοκτονίας νιώθει απελπισμένος μπροστά στα χάσματα και στα μυστικά που μολύνουν κάθε σχέση. Μια νεόκοπη ψυχοθεραπεύτρια που η σπουδή της πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση διαβρώνει τις αναμνήσεις της για μια χαμένη φιλία. Και έναν άνδρα του οποίου η άρνηση για τη φιλοσοφία αναγκάζει ακόμα και τον Γιάλομ να αμφιβάλλει για την εμπιστοσύνη του σε αυτή. Οι άνθρωποι ετούτοι και οι ιστορίες τους θα μείνουν για πολύ καιρό ακόμη στο μυαλό μας αφότου διαβάσουμε και την τελευταία σελίδα του βιβλίου του.

Όπως ο Δήμιος του έρωτα και τα άλλα γραπτά του, τα Πλάσματα μιας μέρας μας χαρίζουν μια διεισδυτική, συμπονετική και ταυτόχρονα θαρραλέα ματιά στην ανθρώπινη ψυχή, με τον πόνο, τη σύγχυση και την ελπίδα που τη συνέχουν.

Ο Γιάλομ προσφέρει μ’ αυτό το βιβλίο το απόσταγμα της σκέψης και της εμπειρίας του, με χιούμορ, μαεστρία και βαθιά ανθρωπιά. 

Κριτική

          Μια συλλογή δέκα διηγημάτων με απώτερο σκοπό να δώσουν μια εκλαϊκευμένη προοπτική στις προσεγγίσεις και τα εργαλεία της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας. Άνθρωποι στο χείλος της ζωής εξομολογούνται τις κρυφές ανησυχίες τους και τις ενδότερες αγωνίες τους ξεδιπλώνοντας το μίτο για την καρδιά των θεμάτων που αντιμετωπίζουν που δεν είναι άλλο από τη διαχείριση του θανάτου. Καταδικασμένοι μελλοθάνατοι χωρίς δικαίωμα χάρης συνωστίζονται στο σαλονάκι του Irvin Yalom και «σκοτώνουν» τις ώρες τους μέχρι να καταλήξουν να συμφιλιωθούν και να συνειδητοποιήσουν ότι μέσα από  την απειλητική παρουσία του θανάτου η ζωή μοιάζει να γίνεται περισσότερο εκκωφαντική. Χωρίς τον θάνατο εν όψει η ζωή θα έμοιαζε με ένα μοτίβο αναβολών ταπετσαρισμένο με μια ρουτίνα ανέσεων στιγματισμένων από την καταθλιπτική καθημερινότητα.

          Ο Irvin Yalom, έναν διακεκριμένος παρασιτικός επαγγελματίας, αφουγκράζεται τις ψυχές των πελατών του και προσπαθεί να δώσει λύσεις στρέφοντας το βλέμμα τους σε μια άλλη οπτική παρατήρησης. Μια οντολογική και υπαρξιακή περιπλάνηση είναι δυνατή να καταστεί ένα ασφαλές μονοπάτι για τους θεραπευόμενους, προκειμένου να τιθασεύσουν ως ένα βαθμό τις αγχώδεις διαταραχές από τις οποίες υποφέρουν και να επανακτήσουν τον έλεγχο της ζωής τους. Αποδυναμωμένοι από τις αγωνίες που τους κατατρύχουν καταφέρνουν να σταθούν ξανά στα πόδια τους και να νιώσουν συμπονετικά για τον εαυτό τους και τους γύρω τους.

          Εν κατακλείδι, τα «Πλάσματα μιας Μέρας και άλλες Ιστορίες Ψυχοθεραπείας» είναι ένα βιβλίο αυτοβελτίωσης – αυτοβοήθειας ικανό να συνεισφέρει και να βοηθήσει τους αναγνώστες στην ανασύνταξη των δυνάμεων τους και στην αναθεώρηση της οπτικής τους για την ζωή και τον θανάτο. Μια ολιστική προσέγγιση στην οποία ο θάνατος και η ζωή απομυθοποιούνται με αποτέλεσμα οι θρύλοι που τους συνοδεύουν και τους περιβάλλουν να ξεγυμνώνονται και να καταλήγει γυμνή η μόνη αλήθεια.